Trung Quốc từng là nước trồng khoai tây lớn nhất thế giới, với 5 triệu hecta đất trồng loại cây này vào năm 2007, chiếm 25% tổng sản lượng của toàn cầu. Hiện hầu hết sản lượng củ thu hoạch được là cho tiêu thụ trong nước. “Khoai tây có khả năng ‘kháng hạn’ tốt hơn nhiều gạo và lúa mì, rất thích hợp với Trung Quốc khi 60% diện tích đất trồng trọt của nước này bị khô hạn”, Qu Dongyu, một chuyên gia nông nghiệp của Viện Khoa học Nông nghiệp Trung Quốc nói.
Trung Quốc, bị ảnh hưởng nặng nặng nề bởi lụt lội, nhưng cũng thiếu khoảng 30 triệu mét khối nước cho tưới tiêu mỗi năm. Trung Quốc chỉ chiếm 6% tài nguyên nước trên thế giới. Tình hình thiếu nước mỗi lúc càng nghiêm trọng, nhất là ở các tỉnh phía Bắc. Vì thế, người dân không thể nào trồng được ngô nữa.
Mặt khác, diện tích đất canh tác của nước này chỉ chiếm 8% của thế giới. Diện tích này càng ngày càng thu hẹp do quá trình đô thị hóa đang diễn ra nhanh chóng. Trong khi đó, dân số Trung Quốc chiếm đến 20% dân số thế giới. Vì thế, cần một lượng thực phẩm bổ sung lớn để đảm bảo an ninh lương thực quốc gia.

Trong khi đó, chính việc thiếu sự tiếp cận với các kỹ thuật tiên tiến đã cản trở đà phát triển của ngành nông nghiệp trồng cây khoai tây: chỉ 25% giống cây trồng được chứng nhận không sâu bệnh và chỉ 1% nông dân dùng máy móc trong sản xuất khoai tây. Ngoài ra, hầu hết các nông dân thiếu hiểu biết về vật gây hại và phương pháp kiểm soát sâu bệnh.

Để tăng năng suất hơn nữa, chính phủ đã kêu gọi các nhà khoa học tham gia nghiên cứu cải tiến giống khoai tây để cung cấp cho nông dân. Thành tựu kinh tế của cuộc “cách mạng nông nghiệp” này rất lớn. Ở một vài vùng, giá bán ra của khoai tây đã cao hơn gấp 3 lần giá của lúa.

Trong tình hình thu nhập người thành thị tăng nhanh hơn thu nhập người nông thôn, chính phủ đang tìm cách tăng nguồn thu cho người nông thôn, nhằm giảm nguy cơ bất bình trong dân và bất ổn xã hội. Dư luận cho rằng chính sách này của chính phủ không chỉ có lợi cho nông dân. Thị trường 1,3 tỷ người thu hút nhiều nhà đầu tư, nhất là giới công nghiệp nông - thực phẩm. Nhiều người đã trở nên giàu có nhờ kinh doanh khoai tây.

Đó là thông tin được đưa ra tại Hội thảo Bảo vệ môi trường đô thị và khu công nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu do Đại học quốc gia TPHCM phối hợp với Viện Môi trường và Tài nguyên cùng phối hợp tổ chức tại TPHCM, ngày 2-12.

Theo ông Nguyễn Văn Phước, Viện trưởng Viện Môi trường và Tài Nguyên, hiện trung bình bình mỗi ngày có 21.500 tấn chất thải rắn được thải ra từ các đô thị trên cả nước, trong đó, khoảng 90% được chôn lấp tại và trong trường hợp các bãi rác này bị rò rỉ nước do ngập thì nguy cơ suy thoái nguồn nước bề mặt và nguồn nước ngầm rất dễ xảy ra.

Ông Bùi Cách Tuyến, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, xử lý chất thải đang này càng tăng là một trong những vấn đề cần phải làm của các đô thị, đặc biệt những đô thị luôn bị chìm ngập như TPHCM, Cần Thơ do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.

“Hiện gần 90% rác thải tại các đô thị được xử lý bằng cách chôn lấp nên nguy cơ nước thải từ các khu xử lý này rò rỉ và không phù hợp với các đô thị luôn bị ngập bởi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu” ông Tuyến nói.

Ngoài ra, theo ông Lâm Minh Triết, Viện trưởng Viện Kỹ thuật tài nguyên nước và Môi trường, thách thức lớn nhất của biến đổi khí hậu mà Việt Nam đang đối diện là nguồn nước trong tự nhiên phân bổ không đều tại các tháng trong năm, do vậy, các đô thị, khu công nghiệp tại các tỉnh ven biển sẽ bị rơi vào cảnh thừa mà thiếu nước trong sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản.

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TPHCM, hiện toàn thành phố có 154 xã, phường thường xuyên bị ngập úng. Dự kiến thời gian tới số xã phường bị ngập sẽ không giảm mà còn tăng lên 177 xã phường, chiếm 61% diện tích thành phố. Nguyên nhân, theo Sở Tài nguyên và Môi trường là do TPHCM là một 10 thành phố của thế giới bị đe dọa nhiều nhất bởi biến đổi khí hậu.

Chưa đánh giá ĐMC

Hiện các sông thuộc khu vực Bắc bộ và đồng bằng sông Cửu Long đã qua mùa mưa và không có lũ. Mực nước trong các hồ chứa lớn thuộc hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình thấp hơn hàng chục mét so với cùng thời kỳ của các năm bình thường.

Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Trung ương dự báo, những tháng cuối năm 2010, đầu năm 2011, lượng mưa ở mức thấp hơn trung bình nhiều năm. Tình hình khô hạn trên diện rộng, thiếu điện, thiếu nước phục vụ canh tác nông nghiệp và sinh hoạt rất nghiêm trọng.

Các địa phương luân phiên lấy nước phục vụ canh tác

Chỉ thị nêu rõ, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NNPTNT) chỉ đạo, bố trí chi tiết lịch lấy nước phục vụ đổ ải làm đất canh tác vụ Đông-Xuân theo kế hoạch xả nước tăng cường từ các nhà máy thủy điện, điều hành việc lấy nước luân phiên để các địa phương đều được cấp nước, dùng nước tiết kiệm. Đồng thời, Bộ chỉ đạo các địa phương có kế hoạch điều chỉnh mùa vụ sản xuất, cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với khả năng cung cấp nguồn nước.

Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam tính toán lượng nước đang trữ trong các hồ thuỷ điện lớn, thực hiện phát điện xả nước tăng cường theo lịch chi tiết đã thống nhất với Bộ NNPTNT và các địa phương.

Để các địa phương chủ động triển khai lấy nước, các cơ quan thông tin đại chúng ở Trung ương và địa phương phải đưa tin kịp thời về thời gian xả nước tập trung từ các hồ thuỷ điện, diễn biến mực nước trên các sông.

Tích nước đảm bảo sản xuất, sinh hoạt

Bộ NNPTNT chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình thuỷ lợi để đưa vào khai thác sử dụng. Các hồ chứa đang xây dựng nếu đủ điều kiện an toàn cũng thực hiện tích nước phục vụ công tác chống hạn.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tăng cường các biện pháp trữ nước, khi có nguồn, lấy nước dự trữ vào các ao, đầm và kênh trục lớn, thực hiện sử dụng nước hợp lý; chuẩn bị sẵn sàng các phương tiện kịp thời lấy nước, tận dụng tối đa nguồn nước điều tiết từ các nhà máy thuỷ điện để phục vụ sản xuất nông nghiệp.

Đồng thời cần phải quản lý chặt chẽ nguồn nước hiện có trên địa bàn, chống rò rỉ, thất thoát nước từ các hồ chứa, các công trình thuỷ lợi, quản lý phân phối nước hợp lý, ưu tiên cho sản xuất vụ Đông - Xuân, cấp nước cho sinh hoạt và chăn nuôi.

Chi tiết Chỉ thị xem tại đây:

Thủ tướng chỉ đạo, trước mắt, Bộ trưởng Bộ NNPTNT quyết định thành lập Tổ điều hành công tác phòng, chống hạn phục vụ canh tác vụ Đông - Xuân 2010-2011 do một Thứ trưởng làm Tổ trưởng. Tổ có nhiệm vụ kiểm tra, đôn đốc các Bộ, ngành và địa phương trong việc phòng, chống hạn, đảm bảo sản xuất, đình kỳ báo cáo Thủ tướng Chính phủ. Về lâu dài, cần thành lập Ban Chỉ đạo phòng, chống hạn và xâm nhập mặn quốc gia.

Trong đó, phạt về hành vi Vikotex không lập đề án bảo vệ môi trường với số tiền là 250 triệu đồng; phạt trên 147 triệu đồng đối với hành vi xả nước bẩn ra môi trường có độ màu vượt quá tiêu chuẩn cho phép trên 10 lần và nước thải có chứa chất nguy hại với thải lượng từ 10 – 50m3/ngày đêm vào nguồn loại B; hành vi gây ô nhiễm nghiêm trọng cho môi trường nhưng không thực hiện các biện pháp giảm thiểu, xử lý chất thải đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường. Số tiền còn lại phạt về hành vi không có văn bản quản lý chất thải nguy hại, khai thác tài nguyên nước không có giấy phép, không nạp phí, lệ phí môi trường. Đồng thời, công ty Vikotex còn bị truy thu phí môi trường từ năm 2004 đến nay với số tiền trên 25 triệu đồng.
Ngoài ra, UBND tỉnh Lâm Đồng buộc công ty Vikotex chấm dứt ngay việc xả thải nước bẩn trực tiếp ra môi trường; phải tháo dỡ ngay hệ thống đường ống dẫn nước thải chưa qua xử lý từ máy bơm đổ trực tiếp ra nhánh suối Tân Hà; không được tiếp tục chứa nước thải sản xuất chưa qua xử lý vào bể chứa tự thấm. Đồng thời tiến hành sửa chữa nâng cấp hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn qui định cũng như các thủ tục pháp lý cần thiết theo đúng luật bảo vệ môi trường.

“Sức ép ô nhiễm lên môi trường nước lưu vực sông Đồng Nai ngày càng lớn do các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội”. Đó là ý kiến của ông Nguyễn Văn Thùy, phó giám đốc Trung tâm Quan trắc môi trường (Tổng cục Môi trường, Bộ TN-MT), tại hội thảo “Bảo vệ lưu vực sông Đồng Nai”, tổ chức ở Bình Dương ngày 30-11.
Lưu vực hệ thống sông Đồng Nai gồm các sông chính như: sông Vàm Cỏ Đông, sông Vàm Cỏ Tây, sông Sài Gòn, sông Bé, sông Đồng Nai, sông La Ngà... Tính đến nay, 12 tỉnh thành thuộc lưu vực sông Đồng Nai có 103 khu công nghiệp, khu chế xuất, đó là chưa kể các khu, cụm công nghiệp với diện tích gần 34.000ha.
 

Hiện chỉ số N-NH4 (lượng amoniac) trong nguồn nước ở tất cả cửa sông thuộc lưu vực sông Đồng Nai đều vượt chỉ tiêu quốc gia (QCVN) về chất lượng nước loại A1, trong đó chỉ số COD nhiều nơi có xu hướng tăng mạnh ở các khu vực như phà Bình Khánh, Tam Thôn Hiệp, sông Soài Rạp... Các dòng sông còn oằn mình gánh những nhà máy thủy điện, gây ảnh hưởng lớn đến vùng hạ lưu, lưu vực sông Đồng Nai.
Theo Trung tâm Công nghệ môi trường (ENTEC), lưu lượng nước thải công nghiệp tống ra lưu vực sông Đồng Nai là gần 2 triệu m3/ngày đêm. Đó là chưa kể hơn 2,7 triệu m3 nước thải sinh hoạt đổ ra, trong đó nước thải của hàng loạt khu đô thị không hề được xử lý, xả thẳng ra sông suối.
Điều này cho thấy tổng lượng nước thải ô nhiễm xả thẳng ra các dòng sông thuộc lưu vực sông Đồng Nai đang ở mức báo động. Báo cáo hiện trạng môi trường của tỉnh Bình Dương cho thấy chỉ có 20% cơ sở sản xuất nằm ngoài khu, cụm công nghiệp đã đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải đạt tiêu chuẩn. Ngoài ra còn có trên 38% khu công nghiệp xả nước thải trực tiếp ra các dòng sông vượt quy chuẩn cho phép.

Ông Nguyễn Văn Thùy phân tích: “Theo điều tra của ENTEC, trên 350 cơ sở xả nước thải trực tiếp ra sông Đồng Nai, trong 34 doanh nghiệp nằm ngoài khu, cụm công nghiệp thì có 16 doanh nghiệp chưa xây dựng hệ thống xử lý nước thải, gây nên ô nhiễm rất lớn”.
Theo đánh giá của cơ quan chức năng, ngoài nguồn nước thải công nghiệp, điều mà các nhà chuyên môn, nhà khoa học lo ngại là nguồn nước rác thải y tế. Báo cáo hiện trạng môi trường tỉnh Đồng Nai năm 2010 cho thấy có tới 35% lượng nước thải y tế tại các bệnh viện tỉnh, huyện chưa được xử lý đổ thẳng vào môi trường. Số còn lại tuy đã xử lý nhưng chất lượng nước cũng chưa đảm bảo, vì các bệnh viện đã xử lý nước thải sai quy trình. Đó là chưa kể các trạm y tế và phòng khám đa khoa không có hệ thống xử lý nước thải.
Theo Tổng cục Môi trường, năm 2010 kết quả quan trắc cho thấy hiện trạng mặt nước sông Sài Gòn về chất N-NH4 có chỉ số luôn vượt ngưỡng tiêu chuẩn QCVN ở mức B1 nhiều lần; còn chỉ số BOD5 (nhóm chỉ tiêu đánh giá về mức độ ô nhiễm chất hữu cơ của bề mặt nước) nhiều khu vực tăng mạnh... Điều đáng nói là N-NH4 ở tất cả cửa sông đều vượt QCVN loại nước A1 như phà Bình Khánh, đập Tam Thôn Hiệp, sông Soài Rạp...
Những người nuôi cá bè trên sông Cái (một con sông trong hệ thống sông Đồng Nai) luôn khốn khổ bởi cá chết hàng loạt do nước sông bị ô nhiễm - Ảnh: Minh Đức
 

ThS Lê Văn Hợp, người phát ngôn Bộ TN-MT, cho biết đánh giá việc khai thác cát của các cơ sở kinh doanh vật liệu xây dựng cũng đang gây ảnh hưởng trực tiếp đến lưu vực sông Đồng Nai và sông Sài Gòn. Khi khai thác cát tràn lan sẽ làm đảo nguồn, tạo dòng chảy, gây xói lở cho bờ sông, ảnh hưởng trực tiếp đến việc sản xuất kinh doanh cũng như vận tải thủy.
“Tôi khuyến cáo các địa phương phải tăng cường kiểm tra, giám sát chặt chẽ các cơ sở khai thác, kinh doanh cát sỏi. Tốt nhất là các địa phương phải có quy hoạch từng khu vực được phép khai thác và chỉ được khai thác hạn chế mức độ nào đó thôi” - ThS Lê Văn Hợp nói.
Đánh giá tầm quan trọng của sông Đồng Nai đối với đời sống của hơn 17 triệu dân tại các tỉnh thành trong khu vực, TS Nguyễn Văn Ba, phó vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ - môi trường, nói: “Sông Đồng Nai như là động mạch chủ của các tỉnh miền Đông và các tỉnh thành lân cận. Thế nhưng lưu lượng nước trên dòng sông này ngày càng giảm”.
Tài liệu của Hội Tài nguyên nước Việt Nam cho thấy năm 2005, lưu lượng nước trên sông Đồng Nai chỉ cung cấp được khoảng 2.486m3 nước/người/năm (theo tiêu chuẩn quốc tế, nếu một người dân chỉ được sử dụng dưới 4.000m3/người/năm là đã thiếu nước sạch trầm trọng), năm 2010 giảm xuống còn trên 2.000m3/người/năm và tới năm 2020 chỉ còn khoảng 1.770m3/người/năm. Tình hình thiếu nước, dù là nước đang bị ô nhiễm, đang ngày càng gay gắt.
 

TS Nguyễn Văn Ba cho rằng lần đầu tiên nhóm chỉ tiêu về môi trường đã được Chính phủ xây dựng đưa vào các chỉ tiêu định hướng phát triển kinh tế - xã hội năm năm (2006-2010) và dành 1% tổng chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp môi trường. Thế nhưng việc đầu tư kinh phí, nguồn lực cho truyền thông bảo vệ môi trường vẫn chưa tương xứng với yêu cầu và nhiệm vụ đề ra.
Từ thực trạng này, KS Nguyễn Văn Phấn - trưởng phòng truyền thông môi trường Tổng cục Môi trường - cho rằng để bảo vệ tốt môi trường lưu vực các sông, nhất là sông Đồng Nai, các khu công nghiệp, doanh nghiệp, bệnh viện cần nâng cao công nghệ xử lý nước thải.
Ông Nguyễn Văn Thùy nhấn mạnh: “Để bảo vệ lưu vực sông Đồng Nai cần mạnh tay xử lý triệt để nước thải sinh hoạt của các khu dân cư, khu đô thị, nhất là nước thải từ các khu công nghiệp, doanh nghiệp. Đồng thời kiểm soát chặt chẽ môi trường trong quá trình khai thác khoáng sản và khai thác cát, sỏi.
Bên cạnh đó, cần sử dụng hợp lý phân bón, hóa chất trong chăn nuôi gia súc, gia cầm và phải phát triển diện tích rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ ven biển và cây xanh đô thị, xây dựng các công trình thu gom và xử lý nước thải tại các khu đô thị, khu công nghiệp”.
KS Nguyễn Văn Phấn nói: “Vấn đề quan tâm của lưu vực sông Đồng Nai hiện nay là các chủ doanh nghiệp còn ý thức kém trong việc xử lý nguồn nước thải. Trong hội nghị này chúng tôi mời rất nhiều doanh nghiệp đang hoạt động trên lưu vực sông Đồng Nai và Sài Gòn đến dự nhưng theo tôi được biết chỉ có sáu doanh nghiệp quan tâm, tham gia hội nghị”.