Mực nước trên sông ngòi luôn luôn biến đổi, sự thay đổi của mực nước do rất nhiều nguyên nhân gây ra. Các chu kỳ lạnh hoặc chu kỳ nóng của vũ trụ thường kéo theo sự gia tăng hay giảm của dòng chảy. Sự thay đổi của mực nước (H) trong năm phụ thuộc bởi những nguyên nhân cụ thể do lượng mưa rơi trên bề mặt lưu vực và bức xạ mặt trời trong năm chi phối. Sự thay đổi mực nước trong ngày phụ thuộc chủ yếu do thuỷ triều, gió hoặc sự hoạt động của các công trình ở trên bề mặt lưu vực gây nên. Tài liệu mực nước đo có đặc điểm là số liệu nhiều nhưng dễ bị sai do đo đạc hoặc ghi chép.
Vì vậy để kiểm tra sai số của mực nước thực đo ta thường sử dụng phương pháp so sánh, nhận xét đường quá trình H = f(t) (H là sự thay đổi của mực nước, t là thời gian)của nhiều trạm trên cùng một hệ thống sông. Có biểu đồ H = f(t), căn cứ vào tính chất chung và 4 tính chất đặc biệt của sự thay đổi H trong sông với các nhân tố ảnh hưởng tới sự thay đổi trong phạm vi sông quan trắc mà kiểm tra, cụ thể ta có 4 tính chất là: Tính chất đổi dần, Tính chất điều tiết, Tính chất tương ứng, Tính chất chênh lệch thuận. Mực nước thực đo được coi là hợp lý khi dạng quan hệ H = f(t) thể hiện những tính chất chung hoặc tính chất đặc biệt của đoạn sông quan trắc.
Trên cơ sở nguyên nhân dẫn đến sự sai số của mực nước H và nhiệt độ nước ToC thực đo, ta cần có các tiêu chí đánh giá và cách tính điểm chất lượng tài liệu quan trắc mực nước và nhiệt độ nước, trong đó với mỗi tiêu chí ta đều có số điểm cộng và điểm trừ riêng cho từng mục tiêu khác nhau, cụ thể các tiêu chí như sau:
– Tiêu chí 1: Đảm bảo dung lượng quan trắc
a) Thực hiện đầy đủ các yếu tố và điện báo (truyền dữ liệu) nếu có
b) Giao nộp đầy đủ đúng thời hạn số liệu mực nước và nhiệt độ nước
– Tiêu chí 2: Thực hiện đúng quy trình, quy phạm
a) Quan trắc đúng phương pháp.
b) Quan trắc đúng chế độ, thực hiện đúng chế độ đọc kiểm tra máy tự ghi (nếu có).
c) Có phương án sẵn sàng đo lũ cao.
d) Hàng tháng có tổ chức học tập nâng cao kiến thức chuyên môn.
e) Cập nhật đầy đủ thông tin và hồ sơ kỹ thuật trạm.
f) Có đầy đủ tài liệu, dụng cụ phục vụ công tác chuyên môn (quy phạm, các bảng biểu, đèn pin, đồng hồ…).
g) Thực hiện đầy đủ chế độ phân ca và chế độ báo cáo.
– Tiêu chí 3: Công trình phương tiện đo đạc, máy móc và thiết bị
a) Công trình đảm bảo đúng chất lượng, đúng yêu cầu kỹ thuật.
b) Phương tiện, thiết bị máy móc đúng chỉ tiêu kỹ thuật, máy đo có đầy đủ kiểm định và còn trong thời hạn kiểm định.
c) Công trình thiết bị máy móc… thường xuyên được kiểm tra bảo dưỡng, bảo quản đúng quy định.
d) Có đủ máy, thiết bị dự phòng.
e) Nhà làm việc, phòng trực ca được bố trí, xắp xếp khoa học, ngăn nắp và sạch sẽ nếu có.
– Tiêu chí 4: Chất lượng tài liệu, điện báo cáo (truyền dữ liệu)
a) Chất lượng tài liệu gốc (của năm đang đo).
b) Chất lượng điện báo (truyền dữ liệu)
