Tại Việt Nam công tác nghiên cứu, quản lý và sử dụng bền vững nguồn tài nguyên nước mới bắt đầu được thực hiện trong những năm gần đây bằng các quy hoạch chuyên ngành liên quan như quy hoạch thủy lợi, quy hoạch phòng chống lũ, quy hoạch thủy điện, quy hoạch cấp nước. Đối với công tác phân bổ tài nguyên nước trong Quy hoạch tài nguyên nước nhìn chung đã đề xuất được một số nguyên tắc ưu tiên và thứ tự ưu tiên cấp nước cho các ngành dùng nước chủ yếu là: Sinh hoạt, Công nghiệp, Nông nghiệp và Môi trường và đưa ra tỷ lệ cấp nước cho các ngành dùng nước. Tuy nhiên các quy hoạch đó đều chưa có cơ sở xác định lượng nước mặt có thể phân bổ trước khi đem phân bổ cho các ngành dùng nước.
Xuất phát từ lý do trên, từ năm 2018-2020, Ths. Nguyễn Ngọc Hà cùng các cộng sự tại Trung Tâm Quy hoạch và Điều tra tàinguyên nước quốc gia đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu đề xuất bộ tiêu chí lựa chọn nguồn và điểm phân bổ nguồn nước phục vụ quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông liên tỉnh” (TNMT.2018.02.04). Với Mục tiêu của Đề tài là (1) đề xuất được bộ tiêu chí để lựa chọn nguồn và số lượng, vị trí điểm phân bổ nguồn nước; (2) đề xuất được quy trình xác định nguồn và phạm vi nguồn nước, số lượng, vị trí điểm phân bổ để lập quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông liên tỉnh và (3) áp dụng thí điểm cho lưu vực sông Hồng – Thái Bình.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đề tài, yêu cầu thực tế về công tác lập quy hoạch tài nguyên nước cần có những thay đổi để phù hợp với thực tế. Vì vậy, nghiên cứu này mới chỉ là khởi đầu trong các nội dung nghiên cứu, báo cáo đã rà soát các vấn đề, quan điểm, phương pháp tiếp cận của các quốc gia trên thế giới, hiện trạng của Việt Nam, quá trình phát triển về thể chế, công cụ kỹ thuật phục vụ công tác xây dựng quy hoạch tài nguyên nước nói chung và quy hoạch phân bổ tài nguyên nước nói riêng. Theo đó có thể đưa ra những đánh giá, nhận định chung về các cách tiếp cận để lập quy hoạch tài nguyên nước, quan điểm tiếp cận nguồn nước trong quy hoạch tài nguyên nước như sau:
-
Có những cách tiếp cận nào trong quy hoạch tài nguyên nước(QHTNN), nội dung phân bổ?:
Phân bổ nước trên cơ sở khả năng của nguồn nước.
Phân bổ nước trên cơ sở các tiêu chí của xã hội và sản xuất hàng hóa.
Phân bổ nước theo vốn đầu tư xây dựng công trình.
Cấp nước theo thỏa thuận qua Ngân hàng nước khi có hạn hán.
Thông qua điều tiết của thị trường mua bán, chuển nhượng nước.
Theo quyền dùng nước và theo tập quán vốn có.
Theo các thỏa thuận chia sẻ nước.
- Xu hướng tiếp cận theo nguồn nước trong QH TNN và tại sao cần tiếp cận theo từng nguồn nước trong QH TNN.
Xu hướng tiếp cận theo nguồn nước trong quy hoạch tài nguyên nước nội dung phân bổ nguồn nước nhằm đi vào bản chất của việc xem xét tính cân bằng “địa phương” của mỗi nguồn nước và cân bằng hệ thống nguồn nước.
Tiếp cận theo từng nguồn nước trong quy hoạch tài nguyên nước xuất phát từ việc yêu cầu nắm rõ việc khai thác sử dụng nước với hệ thống nguồn nước hiện có. Các công cụ mô hình theo đó vừa là cơ sở để đánh giá các ý đồ quy hoạch vừa đồng thời là căn cứ để quyết định việc phân chia mức độ chi tiết đối với từng nguồn nước.
Cách tiếp cận này giúp nắm rõ bản chất của việc sử dụng nước và lượng nước sử dụng thực tế của mỗi đối tượng trên mỗi nguồn nước được xét.
Cách tiếp cận này cũng cho thấy cách mà mỗi nguồn nước trong hệ thống đó thực sự được vận chuyển và sử dụng. Ngoài ra, cách tiếp cận này cũng cho phép lượng hóa chi tiết, cụ thể, tường minh đối với kết quả của bản quy hoạch phân bổ nguồn nước.
Mặc dù vậy, cách tiếp cận này cũng đòi hỏi cần có sự hiểu biết, nắm chắc thông tin số liệu tài nguyên nước, khai thác sủ dụng đối với từng nguồn nước, đặt ra những thách thức không nhỏ đối với công tác điều tra trước đó để phục vụ cho công tác quy hoạch tài nguyên nước.
