Quan trắc tài nguyên nước là một trong những nhiệm vụ của công tác điều tra cơ bản về tài nguyên nước. Số liệu quan trắc tài nguyên nước (về số lượng, chất lượng của tài nguyên nước mặt) và là cơ sở để phản ánh đầy đủ, hoàn thiện và chính xác hơn bức tranh về tiềm năng, diễn biến số lượng, chất lượng của vùng nghiên cứu, hỗ trợ chiến lược, sách lược bảo vệ tài nguyên nước, giúp hoàn thiện quy hoạch phát triển bảo vệ và quản lý các nguồn nước, làm giảm nhẹ nguy cơ nhiễm bẩn, cạn kiệt và phòng tránh những tác động tiêu cực của nước đến môi trường sinh thái, phục vụ các nhu cầu phát triển kinh tế xã hội và quy hoạch khai thác sử dụng nước.
Để phục vụ cho việc kiểm kê, giám sát số lượng và chất lượng nước, đặc biệt là tạo cơ sở định hướng cho việc quản lý, khai thác, bảo vệ và sử dụng hợp lý tài nguyên nước còn nhiều hạn chế. Số lượng các trạm quan trắc còn thiếu, mật độ trạm chưa đồng đều (tập trung ở những con sông chính, sông lớn, những khu đông dân cư; thưa thớt ở những con sông nhỏ, những vùng xa). Số lượng trạm quan trắc tài nguyên nước hồ chứa còn thiếu. Cần bố trí các trạm quan trắc tài nguyên nước còn thiếu ở các sông có diện tích lưu vực trên 500 km2, ở các hồ chứa lớn có tầm quan trọng quốc gia và ở các vùng kinh tế trọng điểm. Với tầm quan trọng như vậy ngày 29/01/2007, Thủ tướng Chính phủ đã ra quyết định số 16/2007/QĐ-TTg về việc phê duyệt “Quy hoạch tổng thể mạng lưới quan trắc Tài nguyên và Môi trường Quốc gia đến năm 2020”.
Trong thời gian qua việc triển khai xác định vị trí đặt trạm quan trắc tài nguyên nước mặt ở một số địa phương, cũng như ở Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia gặp rất nhiều khó khăn,do chưa có tiêu chí rõ ràng để xác định vị trí đặt trạm. Đặc biệt là việc xác định 07 vị trí đặt trạm quan trắc tài nguyên nước mặt ở khu vực Nam Trung Bộ và Tây nguyên trong thời gian qua, ví dụ như:
Tại một số trạm quan trắc tài nguyên nước mặt hiện tại ở khu vực Tây Nguyên và Nam Trung Bộ, vị trí đặt công trình quan trắc mực nước nằm ở đoạn sông có 2 dòng và có bãi bồi ở giữa, do vậy không đảm bảo đo được mực nước và các yếu tố khác, dẫn đến phải di chuyển đến vị trí mới….
Từ thực tế đó, “Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn xây dựng tiêu chí đặt trạm quan trắc tài nguyên nước mặt.” được đề xuất. Các kết quả thu được từ nghiên cứu này sẽ đưa ra được tiêu chí để xác định vị trí đặt trạm quan trắc tài nguyên nước mặt phục vụ công tác quản lý và phát triển bền vững tài nguyên nước và phải đảm bảo được một số mục đích sau:
– Phục vụ quản lý tài nguyên nước, gồm: quy hoạch, khai thác (cấp phép khai thác, điều chỉnh lưu lượng khai thác,…) tài nguyên nước;
– Xác định được số lượng và chất lượng nước;
– Xác định ảnh hưởng của các quá trình tự nhiên và nhân tạo đến diễn biến tài nguyên nước;
– Dự báo những xu hướng thay đổi trước mắt và lâu dài về số lượng, chất lượng tài nguyên nước;
– Xác định mức độ tổn hại đến tài nguyên nước: ô nhiễm tài nguyên nước, mức độ đảm bảo lưu lượng dòng mặt (lưu lượng kiệt);
– Thích ứng với biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng
