Hiện nay, các dự án Quy hoạch phân bổ tài nguyên nước đang được lập gặp không ít khó khăn và lúng túng khi xây dựng phương án quy hoạch, có thể về mặt phương pháp luận và công cụ kỹ thuật đã phần nào đáp ứng nhưng còn thiếu về công cụ tính hiệu quả kinh tế sử dụng nước để làm cơ sở luận chứng lựa chọn phương án phân bổ nước trong việc tìm kiếm sự đồng thuận của các hộ ngành khai thác sử dụng nước trên lưu vực. Việc lựa chọn tài nguyên nước (nước mặt) trên lưu vực sông Vệ là đối tượng nghiên cứu trong đề tài:”Nghiên cứu phương pháp ước tính giá trị kinh tế sử dụng nước trong quy hoạch tài nguyên nước, áp dụng thử nghiệm cho lưu vực sông Vệ” xuất phát từ: tính sẵn có thông tin, số liệu về khí tượng, thủy văn và tài nguyên nước trên lưu vực; tính phù hợp lựa chọn lưu vực nghiên cứu cùng với khả năng tiếp cận triển khai ứng dụng mô hình WEAP; tính khả thi khi xây dựng các kịch bản phát triển nguồn nước trên lưu vực bằng mô hình WEAP.
WEAP (The Water Evaluation and Planning System) – Hệ thống đánh giá và quản lý nguồn nước. Là sản phẩm của Viện Nghiên Cứu Môi trường Stockholm có trụ sở ở Boston (Mỹ) (SEL – Boston: Stockholm Environment Institute – Boston) nghiên cứu và phát triển. Phần mềm Weap tính toán nhu cầu dùng nước dựa trên nguyên lý cơ bản của tính toán cân bằng nước. Thành phần cung cấp nước có thể là các dòng chảy nước mặt, kho nước ngầm, các hồ chứa nước hay từ các lưu vực khác. Thành phần sử dụng nước là các khu đô thị, khu công nghiệp, các khu tưới cho nông nghiệp…. có tính đến các điều kiện thực tế như việc tái sử dụng nước, dòng chảy môi trường, năng suất máy móc, chi phí và việc phân phối ưu tiên và sử dụng tài nguyên nước.
Mô hình Weap thuộc kiểu mô hình mạng lưới. trong đó sông và các nhanh hợp lưu chính được biểu diễn bằng liên kết giữa các nhánh và các nút. Các nhanh được thể hiện bằng các đoạn sông riêng biệt, còn các nút thể hiện các hợp lưu hoặc các vị trí mà tại đó các hoạt động liên quan đến phát triển nguồn nước có thể diễn ra như điểm nhận dòng chảy hồi quy từ các khu tưới, hoặc là điểm hợp lưu giữa hai hoặc nhiều sông, suốt hoặc tại các vị trí quan trọng cần có kết quả của mô hình.
Cấu trúc Weap gồm 5 thành phần chính:
Mạng tính toán( Schematic): Đây là bước đầu tiên khi thiết lập ứng dụng mô hình weap, khung này chứa các công cụ GIS cơ bản cho phép xây dựng hệ thống các đối tượng một cách dễ dàng.
Dữ liệu dạng bảng( Data): Khung dữ liệu cho phép đưa các dữ liệu đầu vào cho mô hình bao gồm nhu cầu nước, thông số công trình, nước dưới đất… tạo các biến và các mối quan hệ thông qua một loạt các hàm cho trước hoặc nhập tay các thuộc tính dữ liệu đầu vào cho mô hình một cách linh động
Kết quả (Results): Khung kết quả cho phép trình bày chi tiết và linh hoạt tất cả các dạng kết quả, ở dạng biểu đồ, bảng và sơ đồ.
Các kịch bản( Scenario Explorer): Khung này cho phép phân tích lựa chọn xây dựng các kịch bản , tính toán cân bằng nước với việc thay đổi các dữ liệu đầu vào một cách nhanh chóng và trực quan.
Ghi chú( Notes): Khung ghi chú cung cấp một không gian để người sử dụng đưa vào toàn bộ các chú thích, dẫn giải về quá trình xây dựng và tính toán với mô hình Weap
Với khả năng lập kịch bản và tính toán nhu cầu nướcWEAP là một công cụ rất mạnh trong việc lựa chọn hướng phát triển và đề xuất các chiến lược quản lý tài nguyên nước trong lưu vực. sử dụngWeap có thể quản lý tài nguyên nước ở đô thị cũng như nông thôn, cho một lưu vực nhỏ hay cả một hệ thống sông. Hơn nữa,Weap còn có nhiều tính năng khác như phân tích nhu cầu sử dụng nước các ngành kinh tế, phân phối ưu tiên sử dụng nước, mô phỏng sự hoạt động của các nguồn cung cấp nước( dòng chảy mặt, kho nước ngầm, hồ chứa…), theo dõi ô nhiễm và nhu cầu sinh thái của từng vùng. Ngoài ra phần mềm này còn có thể phân tích và tính toán kinh tế các dự án quản lý tài nguyên nước.
