Sáng 2/11, Quốc hội tiếp tục thảo luận về tình hình kinh tế xã hội năm 2010 và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2011. Vấn đề bảo vệ môi trường, đặc biệt đảm bảo an toàn cho các dự án khai thác bauxite đang triển khai ở Tây Nguyên được các đại biểu đặc biệt quan tâm. Sau vụ vỡ hồ bùn đỏ ở Hunggary, nhiều ý kiến của các đại biểu Quốc hội và cử tri cả nước đề nghị xem xét vấn đề đảm bảo an toàn môi trường của các dự án này. Bộ trưởng Bộ TN&MT Phạm Khôi Nguyên đã có một số giải trình về vấn đề này.
Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên cho biết, Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) do Tập đoàn Công nghiệp Than – Khoáng sản Việt Nam (TKV) lập và Bộ TN&MT chủ trì thẩm định. Việc thẩm định được làm rất cụ thể, khoa học và bảo đảm độ an toàn về hệ thống môi trường. Ở cả hai dự án, chúng tôi xem xét 4 khu vực về đánh giá tác động môi trường là khu khai thác mỏ, khu tuyển quặng, hoạt động của nhà máy và khu chất thải, mà lo lắng hiện nay là xử lý bùn đỏ.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Phạm Khôi Nguyên phát biểu ý kiến. (Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN).
Báo cáo đánh giá tác động môi trường hai dự án bauxite này được xét trên các chỉ tiêu, các tiêu chuẩn hiện đại của thế giới và các chỉ tiêu về môi trường nghiêm ngặt nhất của Việt Nam. Nói đến vấn đề môi trường không thể nói chung chung, mà phải nói đến tiêu chuẩn, tiêu chí cụ thể, nói đến giải pháp công nghệ xử lý cụ thể.
Đối với băn khoăn về Hội đồng Thẩm định, Bộ trưởng cho biết, Hội đồng thẩm định báo cáo ĐTM của hai dự án này gồm 21 người, lớn hơn các Hội đồng Thẩm định khác khoảng ba lần. Trong đó có 18 nhà khoa học đầu ngành là lãnh đạo các viện nghiên cứu, các trường đại học, trung tâm nghiên cứu. Vì đây là lần đầu tiên Việt Nam xây dựng mô hình nhà máy bauxite nên Bộ TN&MT đã tổ chức để Hội đồng Thẩm định đi khảo sát ở ba quốc gia là Australia – nước có nền công nghiệp khai thác bauxite xếp vào hàng hiện đại nhất thế giới; Brazil có địa hình giống Việt Nam và Trung Quốc, nơi chuyển giao công nghệ cho Việt Nam.
“Đi khảo sát để học hỏi kinh nghiệm và quan trọng hơn là tham khảo hệ tiêu chuẩn, tiêu chí bảo vệ môi trường của các nước, từ khâu khai thác, chế biến đến khâu xử lý bùn đỏ, để thẩm định dự án trong nước”, Bộ trưởng nói. Ngoài ra, Bộ TN&MT còn thành lập một Hội đồng Tư vấn cũng gồm nhiều nhà khoa học, giúp Hội đồng Thẩm định.
Nhiều cử tri quan ngại, khai thác bauxite có an toàn cho Tây Nguyên không, có phá rừng không? Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên cho biết, theo Luật Khoáng sản, không được cấp phép khai thác mỏ ở khu vực rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn, rừng phòng hộ, các khu di tích lịch sử văn hóa. Đối với bauxite Tây Nguyên, dù trữ lượng lớn nhưng lần này chỉ khai thác khu vực mỏ quặng nằm dưới mặt đất 50-70cm. Với vùng thổ nhưỡng như vậy, chỉ có cây bụi, cây lùn mới mọc được.
Điều đáng nhấn mạnh là mục đích của dự án bauxite là mục đích kép, nghĩa là ngoài phát triển kinh tế còn kết hợp trồng rừng. Các quy trình phục hồi rừng, trồng cây, chọn giống đều đã được chuyển giao.
Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên đã lần lượt giải đáp 6 băn khoăn về hồ bùn đỏ được đại biểu, cử tri quan tâm là nước có thấm vào hồ, chống thấm cho hồ, động đất, đứt gãy địa chất khu vực dự án, liệu có vỡ hồ và xử lý nếu vỡ hồ.
Vấn đề băn khoăn thứ nhất là liệu nước có chảy vào trong hồ bùn đỏ? Bộ trưởng báo cáo, trong Báo cáo ĐTM đã nêu: Nghiêm cấm không để nước xung quanh chảy vào trong hồ bùn đỏ. Để giải quyết, phải làm hệ thống mương hứng toàn bộ nước và lưu lượng nước. Viện Khoa học khí tượng thủy văn và môi trường đã tính toán, đo lường theo kịch bản biến đổi khí hậu để nước không tràn vào.
Lo lắng thứ hai là có bị thẩm thấu dọc xuống. Bùn đỏ là chất thải công nghiệp độc hại và theo quy định, vật liệu chống thấm đạt 10 mũ trừ 12 là an toàn. Ở dự án này cũng làm theo tiêu chuẩn đó.
Thứ ba là ở đây có động đất không và đến cấp mấy? Viện Vật lý địa cầu đã xác định độ động đất tối đa lên đến cấp 5, chúng tôi yêu cầu trong thiết kế chống được động đất cấp 7.
Thứ tư, các đại biểu lo có đứt gãy hay không? Bộ trưởng cho biết, Viện Địa chất và Khoáng sản Việt Nam đã vào đo và theo dõi khu vực hồ bùn đỏ này không có đứt gãy.
Điểm thứ năm, nhiều nhà khoa học phân vân liệu hồ có vỡ? Ở Brazil, mỗi hồ rộng khoảng 45 – 50 hecta. Ở Việt Nam để hệ số an toàn cao hơn, trong diện tích 108 hécta, Hội đồng Thẩm định yêu cầu chủ đầu tư xây dựng thành 8 hồ, so với các nước hồ của ta nhỏ hơn 1/3. Khi thải ra hồ thứ nhất, nếu có sự cố vỡ thì hồ thứ hai hứng bùn từ hồ thứ nhất, tương tự như vậy đến hồ cuối cùng. Song khi đã thải đến hồ thứ ba, hồ thứ nhất đã tháo nước và khô. Khi bùn khô, có thể hoàn thổ và trồng cây lên trên.
Vấn đề cuối cùng là nếu hồ thứ 8 vỡ thì làm thế nào? Hiện nay Hội đồng Thẩm định đang yêu cầu TKV trong Báo cáo đánh giá tác động của môi trường đã dành ra một diện tích khoảng 50 hécta đất trống. Nếu hồ cuối cùng vỡ toàn bộ bùn tràn ra 50 hécta này. Cũng có ý kiến cho rằng, nhà máy đặt ở cao nguyên cao như vậy, trên 700 mét so với mặt nước biển, khó khăn về vận chuyển nhưng theo Bộ trưởng, chọn vùng cao nguyên sẽ đáp ứng được cả 2 mục tiêu là địa điểm xây dựng nhà máy và hồ chứa bùn đỏ. Tất cả các mặt như bảo đảm địa chất, về chất thải đã được Bộ TN&MT thẩm định và đánh giá rất kỹ.
Báo cáo ĐTM đã được thẩm định nghiêm ngặt như thế nhưng vấn đề quan trọng là TKV thực hiện ra sao. “Trước đây thường các dự án thực hiện xong mới đi giám sát việc thực hiện ĐTM. Lần này, Bộ TN&MT đã quyết định thành lập một tổ giám sát, giám sát cho đến khi nghiệm thu xong tất cả công trình, bảo đảm điều kiện môi trường mới cho khai thác. Hiện nay Tổ giám sát đã thực hiện 3 cuộc giám sát và ghi sổ nhật ký hàng ngày của đơn vị thi công này”, Bộ trưởng nói.
Bộ trưởng cho biết, hiện toàn bộ tài liệu về môi trường dự án ĐTM được tập hợp đầy đủ, các đại biểu muốn nghiên cứu, Bộ TN&MT sẵn sàng tạo điều kiện cung cấp. “Chúng tôi cũng xin lắng nghe với tinh thần cầu thị để công trình khai thác bauxite ở Tây Nguyên bảo đảm tốt nhất, an toàn nhất về mặt môi trường”, Bộ trưởng Phạm Khôi Nguyên kết thúc phần báo cáo.
(Theo Nhật Tân – Monre)
