Lưu vực sông Ba là một trong những lưu vực sông lớn ở Việt Nam, bao gồm 4 tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Phú Yên và Bình Định với tổng diện tích lưu vực là 13.417km2.
Lượng mưa năm bình quân nhiều năm trên toàn lưu vực sông Ba khoảng 1.720 mm, nhưng phân bố rất không đều ở các nơi trên lưu vực. Vùng mưa lớn nhất là tại thượng nguồn sông Hinh do ảnh hưởng chắn gió của các đỉnh núi cao trên 2.000m của dãy Phượng Hoàng ở phía Nam lưu vực với lượng mưa bình quân nhiều năm của trạm TV sông Hinh là 2.377mm. Tổng lượng dòng chảy trên lưu vực sông Ba khoảng 9,75 tỷ m3, tương ứng với moduyn dòng chảy Mo = 22,2l/s.km2
– Về tài nguyên nước mặt, trên lưu vực sông Ba có 17 trạm quan trắc thủy văn và 2 trạm quan trắc tài nguyên nước mặt. Hiện nay Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia đang thực hiện thông báo tài nguyên nước mặt tại trạm An Thạnh, Ya Yun Hạ.
– Đối với tài nguyên nước dưới đất, hiện nay lưu vực sông Ba có 23 công trình quan trắc tài nguyên nước dưới đất được Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia xây dựng và đưa vào vận hành. Lưu vực sông bao gồm 3 tầng chứa nước chính: lỗ hổng trong trầm tích Đệ tế không phân chia (q), khe nứt lỗ hổng phun trào Bazan Pliocen-Pleistocen dưới β(n2-qp), khe nứt trong các đá trầm tích lục nguyên Neogen (n). Theo báo cáo thuộc dự án “Biên hội – thành lập bản đồ tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1:200.000 cho các tỉnh trên toàn quốc”, tổng tài nguyên nước dự báo cho các tầng chứa nước: Tầng chứa nước lỗ hổng trong trầm tích Đệ tứ không phân chia (q) là 1.123.883m3/ngày, tầng chứa nước khe nứt lỗ hổng phun trào Bazan Pliocen-Pleistocen dưới β(n2-qp) là 2.170.859 m3/ngày và Tầng chứa nước khe nứt trong các đá trầm tích lục nguyên Neogen (n) là 15.541m3/ngày.
- Tài nguyên nước mặt
Số lượng nước: Mực nước trung bình mùa khô năm 2022 – 2023 trên sông Ba Ya Yun tại trạm Ya Yun Hạ là 20802cm, giảm 21cm so với mùa khô năm trước. Giá trị mực nước lớn nhất là 20897cm (ngày 1/11/2022), giá trị mực nước nhỏ nhất là 20744cm (ngày 5/4/2023).
Trong mùa khô năm 2022 – 2023, tại trạm Ya Yun Hạ lưu lượng nước trung bình là 17,8m3/s, giảm 7,3m3/s so với mùa khô năm trước.
Trong mùa khô năm 2022 – 2023, tổng lượng nước trên sông Ba Ya Yun chảy qua mặt cắt ngang tại trạm Ya Yun Hạ vào khoảng 279 triệu m3, giảm khoảng 113,7 triệu m3 so với mùa khô năm trước.
Chất lượng nước: Kết quả quan trắc chất lượng nước sông và kết quả tính toán chất lượng nước theo chỉ số WQI tại trạm Ya Yun Hạ cho thấy tất cả các tháng chất lượng nước sông Ba Ya Yun ở mức rất tốt, có thể đáp ứng mục đích cấp nước phục vụ sinh hoạt.
2.Tài nguyên nước dưới đất
2.1 Thông báo tài nguyên nước dưới đất
Tầng chứa nước lỗ hổng trong trầm tích Đệ tứ không phân chia (q): Trong mùa khô 11/2022 – 4/2023: mực nước trung bình mùa nông nhất là -4,70m tại xã Ia RSươn, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai (LK34T) và sâu nhất là -9,96m tại xã Chư Rcam, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai (LK36aT).
Diễn biến mực nước dưới đất trung bình mùa khô 11/2022 – 4/2023 so với cùng thời điểm 1 năm, 5 năm, 10 năm, 20 năm trước cho thấy mực nước suy giảm lớn nhất lần lượt là: 0,37m; 1,15m; 0,4m; 0,93m tại huyện Măng Yang, huyện Krông Pa và huyện Phú Thiện của tỉnh Gia Lai.
Sơ đồ diễn biến mực nước mùa khô 11/2022 – 4/2023 so với cùng kỳ năm trước
Tầng chứa nước khe nứt lỗ hổng phun trào Bazan Pleistocen giữa β(qp): Theo kết quả quan trắc tại 1 công trình LK65T thuộc xã Ia Dăng, huyện Chư Prông, tỉnh Gia Lai mực nước trung bình mùa khô 11/2022 – 4/2023 hạ 0,63m so với cùng kỳ năm trước.
Tầng chứa nước khe nứt lỗ hổng phun trào Bazan Pliocen-Pleistocen dưới β(n2-qp): Diễn biến mực nước dưới đất trung bình mùa khô 11/2022 – 4/2023 so với cùng thời điểm 1 năm, 5 năm, 10 năm, 20 năm trước cho thấy mực nước suy giảm lớn nhất lần lượt là: 2,96m; 1,19m; 1,51m; 0,72m tại huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai và huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk.
Tầng chứa nước khe nứt trong các đá trầm tích lục nguyên Neogen (n): Trong mùa khô 11/2022 – 4/2023: mực nước trung bình mùa nông nhất là -4,07m tại xã Chư Rcam, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai (LK39T) và sâu nhất là -5,87m tại xã Chư Rcam, huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai (LK38T).
2.2 Dự báo tài nguyên nước dưới đất
Tầng chứa nước lỗ hổng trong trầm tích Đệ tứ không phân chia (q): Diễn biến mực nước dưới đất dự báo mùa mưa năm 2023 so với mực nước thực đo cùng ký 1 năm trước có xu không rõ ràng, có 5/11 công trình mực nước dâng, 5/11 công trình mực nước dâng và 1/11 công trình mực nước dâng hạ không đáng kể. Mực nước dâng từ 0,5m đến 2,0m phân bố ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai. Mực nước hạ từ 0,5m đến 2,0 m phân bố ở huyện Đăk Pơ, tỉnh Gia Lai.
Tầng chứa nước khe nứt lỗ hổng phun trào Bazan Pleistocen giữa β(qp): Dự báo diễn biến mực nước dưới đất tại công trình LK65T có xu hướng hạ 1,46m so với mực nước thực đo cùng kỳ năm trước.
Tầng chứa nước khe nứt lỗ hổng phun trào Bazan Pliocen-Pleistocen dưới β(n2-qp): Diễn biến mực nước dưới đất dự báo mùa mưa năm 2023 so với mực nước thực đo cùng ký 1 năm trước có xu thế hạ, có 2/2 công trình mực nước hạ. Mực nước hạ từ 4,0m đến 6,0m phân bố ở huyện Ea H’leo, tỉnh Đắk Lắk.
Tầng chứa nước khe nứt trong các đá trầm tích lục nguyên Neogen (n): Diễn biến mực nước dưới đất dự báo mùa mưa năm 2023 so với mực nước thực đo cùng ký 1 năm trước có xu thế dâng, có 3/5 công trình mực nước dâng, 2/5 công trình mực nước hạ. Mực nước dâng từ 4,0m đến 6,0m phân bố ở huyện Krông Pa, tỉnh Gia Lai. Mực nước hạ từ 0,5m đến 2,0m phân bố ở huyện Phú Thiện, tỉnh Gia Lai.
2.3. Cảnh báo tài nguyên nước dưới đất
Theo Nghị định 167/2018/NĐ-CP về Quy định việc hạn chế khai thác nước dưới đất, trong lưu vực sông Ba thời điểm hiện tại chưa có công trình nào có độ sâu mực nước cần phải cảnh báo.
- Đề xuất, kiến nghị
Đối với tài nguyên nước mặt: Mùa khô năm 2023, tổng lượng nước tại trạm Ya Yun Hạ có xu hướng giảm khoảng 71% so với mùa khô năm trước, đề nghị các cơ quan, ngành sử dụng nguồn nước mặt có kế hoạch, phương án tích trữ nguồn nước để phục vụ việc khai thác, sử dụng trong thời gian tới. Chất lượng nguồn nước mặt tại trạm Ya Yun Hạ trong tất cả các tháng đều rất tốt, có thể đáp ứng mục đích cấp nước sinh hoạt, cần theo dõi và duy trì để nguồn nước luôn được tốt.
Đối với tài nguyên nước dưới đất: Theo Nghị định 167/2018/NĐ-CP về Quy định việc hạn chế khai thác nước dưới đất, trong lưu vực sông Ba thời điểm hiện tại không có công trình nào có độ sâu mực nước cần phải cảnh báo; tuy nhiên cần tiếp tục theo dõi diễn biến mực nước để kịp thời có kế hoạch khai thác hợp lý.
Xem chi tiết tại đây:
