Chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức của Trung tâm được quy định tại Quyết định số 1027/QĐ-BTNMT ngày 16 tháng 5 năm 2008, và được cập nhật bổ sung chức năng nhiệm vụ tại các Quyết định số 816/QĐ-BTNMT ngày 04 tháng 5 năm 2009, Quyết định số 1168/QĐ-BTNMT ngày 17 tháng 7 năm 2013, Quyết định số 1268/QĐ-BTNMT, ngày 25 tháng 5 năm 2017 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường. Hiện nay, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia gồm 06 phòng Ban thuộc khối Cơ quan Trung tâm, 03 Liên đoàn đóng tại các địa bàn trọng yếu Bắc, Trung, Nam và 04 Trung tâm thành viên.
Về công tác Quy hoạch tài nguyên nước
Căn cứ Kế hoạch hành động nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng tổng hợp tài nguyên nước giai đoạn 2014 – 2020 ban hành kèm theo Quyết định số 182/QĐ-TTg ngày 23 tháng 01 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ, Trung tâm đã xây dựng Đề án “Quy hoạch tài nguyên nước các lưu vực sông liên tỉnh” để Bộ trình Thủ tướng Chính phủ vào tháng 12 năm 2014. Năm 2015, Trung tâm được Bộ giao lập Quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông Srêpok và lưu vực sông Bằng Giang – Kỳ Cùng.
Trong năm 2016, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc giao Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành tổ chức xây dựng Quy hoạch tổng thể khai thác sông Hồng. Trung tâm đã tập trung nguồn lực, phối hợp các Bộ, ngành, cơ quan có liên quan xây dựng hoàn thành lập nhiệm vụ Quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông Hồng – Thái Bình để Bộ trình Thủ tướng Chính phủ vào tháng 12 năm 2016. Năm 2017, Trung tâm đã triển khai Lập nhiệm vụ Quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông Cửu Long.
Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia trình bày báo cáo tổng quan lập nhiệm vụ quy hoạch tài nguyên nước lưu vực sông Hồng – Thái Bình
Năm 2021, Trung tâm đã thực hiện xong 03 Nhiệm vụ lập Quy hoạch và đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Bằng Giang – Kỳ Cùng thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050” tại Quyết định số 1969/QĐ-TTg ngày 23 tháng 11 năm 2021, “Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Srêpốk thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050” tại Quyết định số 2138/QĐ-TTg ngày 20 tháng 12 năm 2021, “Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Sê San thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050” tại Quyết định số 2204/QĐ-TTg ngày 27 tháng 12 năm 2021. Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Srêpốk thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Bằng Giang – Kỳ Cùng thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Sê San thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ quy hoạch nhằm bảo đảm an ninh tài nguyên nước trên lưu vực sông, điều hòa, phân bổ tài nguyên nước một cách phù hợp, khai thác, sử dụng tiết kiệm, hiệu quả gắn với bảo vệ, phát triển bền vững tài nguyên nước nhằm đáp ứng nhu cầu nước cho dân sinh, phát triển kinh tế – xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường; bảo vệ tài nguyên nước, phòng chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước và tác hại do nước gây ra, đáp ứng yêu cầu quản lý tổng hợp tài nguyên nước theo lưu vực sông và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Hiện nay, Trung tâm đang triển khai thực hiện 02 Dự án “Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Hồng – Thái Bình thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050”, “Quy hoạch tổng hợp lưu vực sông Cửu Long thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050”.
Ngoài các nhiệm vụ Bộ giao, Trung tâm đã phối hợp lập quy hoạch tài nguyên nước cho hơn 30 tỉnh, thành phố. Kết quả quy hoạch đã giúp các địa phương định hướng khai thác, sử dụng nước, bảo vệ nguồn nước.
Về công tác điều tra cơ bản tài nguyên nước
Công tác điều tra cơ bản tài nguyên nước của Trung tâm được xem là nhiệm vụ cơ bản, trọng tâm và được triển khai thực hiện tương đối sâu rộng và đồng bộ trong Trung tâm, ngày càng được đẩy mạnh và nâng cao chất lượng về mọi mặt, trong đó nổi bật là: Điều tra bổ sung và biên hội, thành lập bản đồ tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1/200.000 cho các tỉnh trên toàn quốc. Trung tâm đã hoàn thành công tác biên hội, thành lập bản đồ tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1/200.000 và tổng hợp, xây dựng hồ sơ, sản phẩm kết quả điều tra, đánh giá cho 52 tỉnh, thành phố. Các kết quả của dự án giúp định hướng quy hoạch tài nguyên nước, xây dựng các kế hoạch dài hạn về điều tra, đánh giá tài nguyên nước dưới đất và phục vụ cho công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước.
Điều tra, đánh giá tài nguyên nước tỷ lệ 1/100.000 và 1/50.000 trên một số lưu vực sông lớn, liên tỉnh và các vùng kinh tế trọng điểm. Trung tâm đã hoàn thành đánh giá tổng quan tài nguyên nước dưới đất trên diện tích 15 tỉnh trung du và miền núi Bắc Bộ, vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng sông Cửu Long, lưu vực các sông biên giới Việt Nam – Lào thuộc lưu vực sông Mã, sông Cả; lưu vực sông Vu Gia – Thu Bồn; vùng thủ đô Hà Nội, vùng vành đai kinh tế biển ven vịnh Bắc Bộ, lưu vực sông Lô- Gâm, bắc Sông Tiền…
Kiểm tra lỗ khoan thuộc Dự án “Điều tra tìm kiếm nguồn nước dưới đất tại các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước” do Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia thực hiện
Công tác điều tra, đánh giá phục vụ cung cấp nước cho vùng núi cao, vùng khan hiếm nước, phòng chống hạn hán, xâm nhập mặn và ứng phó với biến đổi khí hậu ở Đồng bằng sông Cửu Long, Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và một số khu vực phía Bắc. Điều tra, đánh giá nguồn nước tại các vùng đặc biệt thiếu nước sinh hoạt thuộc các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, vùng cao nguyên đá thị trấn Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang; 05 đảo và cụm đảo Thanh Lân, Trà Bản, tỉnh Quảng Ninh; đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi; đảo Hòn Tre, Hòn Chuối, tỉnh Kiên Giang và 40 vùng sâu thuộc 10 tỉnh Nam Bộ để phục vụ trực tiếp nhu cầu cấp nước của cộng đồng dân cư tại nhiều vùng lãnh thổ, góp phần ổn định chính trị xã hội, giữ vững an ninh và phát triển kinh tế.
Trung tâm đã và đang triển khai thực hiện Dự án số 1 “Điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất tại các vùng cao, vùng khan hiếm nước” (thuộc Chương trình điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất để cung cấp nước sinh hoạt ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước) để phòng, chống hạn, xâm nhập mặn ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên và đồng bằng sông Cửu Long. Dự án số 1 được Trung tâm triển khai thực hiện từ năm 2016 đến nay và đã tìm kiếm được nhiều nguồn nước dưới đất, xác định được trữ lượng, chất lượng và lập bản đồ tài nguyên nước dưới đất tại nhiều vùng trên cả nước. Từ những kết quả đạt được, năm 2019, Trung tâm đã tổ chức 02 Hội nghị bàn giao các sản phẩm Giai đoạn I của Dự án cho 02 Bộ (Bộ Nông nghiệp và PTNN, Bộ Khoa học và Công nghệ) và 29 tỉnh (Đợt 1 đã bàn giao toàn bộ hồ sơ kỹ thuật và hiện trạng 08 cụm giếng khoan cho tỉnh Bạc Liêu để địa phương có kế hoạch sớm đưa các nguồn nước phục vụ cấp nước cho nhân dân. Đợt 2 tại Ngày Nước thế giới 2019 đã bàn giao 108 vùng cho Bộ NN&PTNT, Bộ KH&CN và 10 tỉnh phía Bắc).
Đồng thời, Trung tâm đã chủ trì, phối hợp cùng các đơn vị thuộc Bộ xây dựng để triển khai thực hiện dự án Điều tra, đánh giá tổng thể nguồn nước, cảnh báo, dự báo phòng chống khô hạn, xâm nhập mặn ứng phó với biến đổi khí hậu khu vực Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long.
Về công tác bảo vệ tài nguyên nước
Thực hiện Chiến lược Quốc gia về tài nguyên nước tới năm 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 81/2006/QĐ-TTg ngày 14/4/2006, Trung tâm đã hoàn thành triển khai Đề án “Bảo vệ nước dưới đất ở các đô thị lớn” (giai đoạn I gồm 09 đô thị là: Hà Nội, Hải Dương, Thái Nguyên, Buôn Mê Thuật, Quy Nhơn, Bà Rịa – Vũng Tàu, Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Mỹ Tho; Giai đoạn II gồm 08 đô thị là: Vĩnh Yên, Bắc Ninh, Tuy Hòa, Quảng Ngãi, Cà Mau, Rạch Giá, Long Xuyên, Bạc Liêu). Đây là một Đề án lớn, trọng điểm được Bộ giao cho Trung tâm chủ trì thực hiện. Đề án đã hoàn thành toàn bộ nội dung, khối lượng công việc đã được phê duyệt và đạt được mục tiêu, nhiệm vụ Chính phủ đã đặt ra. Kết quả của Đề án đã đánh giá đầy đủ về hiện trạng tài nguyên nước dưới đất ở 17 đô thị, đồng thời đề xuất được các giải pháp kỹ thuật để bảo vệ, phòng ngừa, hạn chế, giảm thiểu tình trạng cạn kiệt, ô nhiễm và nhiễm mặn nước dưới đất cho 17 đô thị. Đề án đã làm sáng tỏ được cấu trúc địa chất thủy văn, điều kiện tồn tại, sự phân bố của các tầng chứa nước ở 17 đô thị. Đề án cũng đã đánh giá đầy đủ nhất về hiện trạng chất lượng nguồn nước dưới đất, phân vùng các khu vực nước dưới đất có chất lượng tốt, đảm bảo cấp nước cho ăn uống, sinh hoạt và phát triển kinh tế của từng đô thị. Đề án đã thống kê đầy đủ và chi tiết tình hình khai thác sử dụng nước dưới đất, các nguồn gây ô nhiễm nước dưới đất, đồng thời đánh giá được các nguy cơ ô nhiễm, nhiễm mặn và các tác động ảnh hưởng đến tài nguyên nước dưới đất tại 08 đô thị. Kết quả thực hiện Đề án đã xác định được từng vấn đề cụ thể cần phải bảo vệ ở mỗi đô thị. Trên cơ sở đánh giá chi tiết nguồn nước dưới đất và các vấn đề cụ thể cần phải bảo vệ ở mỗi đô thị, Đề án đã đề xuất được các giải pháp kỹ thuật để bảo vệ, phòng ngừa, hạn chế, giảm thiểu tình trạng cạn kiệt, ô nhiễm và nhiễm mặn nước dưới đất ở 17 đô thị. Đây sẽ là sản phẩm phục vụ hữu ích cho yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội ở các đô thị trong thời gian tới.
Chuyển giao công nghệ và hướng dẫn sử dụng máy khoan tự hành nằm trong Gói thầu số 5: Máy khoan thuộc Dự án “Tăng cường năng lực trang thiết bị phục vụ thi công các công trình nghiên cứu, điều tra quy hoạch tài nguyên nước cho lĩnh vực tài nguyên nước”
Trong đó, Trung tâm cũng đã hợp tác với Cộng hòa Liên bang Đức thực hiện dự án hỗ trợ kỹ thuật nguồn vốn ODA về Tăng cường năng lực quy hoạch và điều tra nước ngầm ở các khu đô thị tại Việt Nam (thực hiện ở một số tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ và Nam Trung Bộ) và Tăng cường bảo vệ nước ngầm tại các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (khu vực bán đảo Cà Mau).
Về công tác triển khai thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm cấp bách trong lĩnh vực tài nguyên nước
Thực hiện chỉ đạo của Bộ trưởng Bộ TNMT tại Công văn số 1696/BTNMT-TNN ngày 01/4/2020 về việc hỗ trợ giải quyết nước sinh hoạt phục vụ chống hạn, xâm nhập mặn các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Trung tâm đã khẩn trương đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án về điều tra, tìm kiếm nguồn nước; tổng hợp tình hình hạn hán, xâm nhập mặn tại Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và báo cáo Bộ danh sách các điểm có khả năng cung cấp nước; báo cáo Bộ kết quả triển khai các điểm nguồn cấp nước khẩn cấp chống hạn, mặn cho các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên. Trung tâm đã phối hợp với các tỉnh trong vùng hạn hán, xâm nhập mặn để kịp thời hỗ trợ và tổ chức bàn giao 13 công trình cấp nước miễn phí tại 09 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên: Bến Tre, Bạc Liêu, Cà Mau, Gia Lai, Kiên Giang, Tiền Giang, Long An, Trà Vinh, Kon Tum.
Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia kịp thời hỗ trợ giải quyết nước sinh hoạt phục vụ chống hạn, xâm nhập mặn các tỉnh, thành phố vùng đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên
Có thể nói rằng, trong điều kiện dịch bệnh Covid-19, việc lắp đặt hệ thống nước sạch để cấp nước cho địa phương là việc làm hết sức có ý nghĩa, giúp người dân địa phương vượt qua những khó khăn do hạn hán, xâm nhập mặn. Đồng thời, góp phần giải quyết bài toán thiếu nước của địa phương, giảm chi phí cho người dân, đảm bảo các vấn đề về an sinh xã hội. Việc làm này thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Bộ TNMT và chia sẻ những khó khăn với nhân dân trong điều kiện dịch bệnh, thời tiết cực đoan. Đây cũng là những thành công mà Trung tâm QH&ĐTTNNQG gặt hái được trong nhiều năm nỗ lực điều tra, tìm kiếm nguồn nước.
Về công tác hợp tác quốc tế
Trung tâm đã đặc biệt quan tâm công tác hợp tác quốc tế và ngày càng mở rộng. Trong thời gian qua, Trung tâm đã chủ trì tổ chức được 26 Hội thảo khoa học trong nước, 06 Hội thảo quốc tế. Trung tâm đã và đang thực hiện 08 Dự án hợp tác quốc tế, tiêu biểu như: Ký thỏa thuận thực hiện Dự án “Tăng cường bảo vệ nước ngầm” do Đức tài trợ; Hội thảo tổng kết dự án IGPVN do Đức tài trợ; Hội thảo quốc tế pha 2 trong khuôn khổ Dự án “Quản lý tổng hợp tài nguyên nước ở Việt Nam, dự án thí điểm tại lưu vực sông Đồng Nai” do Pháp tài trợ…
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo và Triển lãm quốc tế lần thứ IV “An ninh nguồn nước trong kỷ nguyên biến động” – VACI 2015
Lễ ký kết thỏa thuận thực hiện Dự án “Tăng cường bảo vệ nước ngầm tại Việt Nam”
Đặc biệt, Trung tâm đã tổ chức thành công 07 kỳ Hội thảo, Triển lãm quốc tế lần VACI thường niên từ năm 2013 đến năm 2019. Hội thảo và Triển lãm quốc tế đã nhận được sự tham gia của gần 1.000 đại biểu đến từ gần 20 quốc gia và vùng lãnh thổ. Hội thảo đã góp phần không nhỏ trong việc tăng cường chia sẻ thông tin, thúc đẩy hợp tác giữa các đơn vị trong nước, quốc tế, từ đó từng bước nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, vị thế lĩnh vực tài nguyên nước của Việt Nam.
Hiện nay, Trung tâm đã và đang thực hiện hiệu quả 08 Dự án hợp tác quốc tế tiêu biểu như: Dự án hỗ trợ kỹ thuật nguồn vốn ODA “Tăng cường năng lực quy hoạch và điều tra nước ngầm tại các khu đô thị Việt Nam” (IGPVN) do Chính phủ CHLB Đức tài trợ; Dự án hợp tác với Pháp “Quản lý tổng hợp tài nguyên nước ở Việt Nam, dự án thí điểm tại lưu vực sông Đồng Nai”; Dự án hợp tác với Phần Lan “Phát triển và thực hiện các biện pháp thích ứng biến đổi khí hậu ở các vùng ven biển ở Việt Nam (VIETADAPT)”…
Bên cạnh đó, Trung tâm còn mở rộng hợp tác với các tổ chức thuộc 16 quốc gia (Đan Mạch, Thụy Điển, Nga, Úc, Nhật Bản, Thái Lan, Lào, Campuchia, Bỉ, Singapore, Hàn Quốc, Hà Lan, Pháp, Đức, Phần Lan, Hoa Kỳ); phối hợp với nhiều trường đại học, tổ chức quốc tế, công ty đa quốc gia tổ chức các buổi hội thảo trao đổi kinh nghiệm và các khóa tập huấn ngắn ngày nhằm mở rộng quan hệ quốc tế, tăng cường kiến thức chuyên môn và tìm kiếm các cơ hội hợp tác trong tương lai.
Về công tác tham gia xây dựng và triển khai các văn bản quy phạm trong lĩnh vực tài nguyên nước
Trong thời gian từ năm 2012 đến nay, Trung tâm đã chủ trì xây dựng, trình Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường ký ban hành 16 Thông tư về lĩnh vực tài nguyên nước và đang xây dựng dự thảo 01 Thông tư dự kiến trình Bộ ban hành năm 2022. Các Thông tư trên đều đạt yêu cầu, có chất lượng, giúp cho công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước hiệu quả hơn và phục vụ cho công tác điều tra, đánh giá, quy hoạch, quan trắc, bảo vệ tài nguyên nước.
Sơ đồ tổ chức Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia
Trải qua gần 15 năm xây dựng và phát triển Trung tâm, với truyền thống trên 45 năm hoạt động, với lực lượng nhân lực hùng hậu, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ được đào tạo trong và ngoài nước. Kết hợp với hệ thống trang thiết bị hiện đại, đa dạng, năng lực tài chính vững chắc, Trung tâm đã hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chuyên môn, vững mạnh trong công tác điều tra, đánh giá, quy hoạch, quan trắc, cảnh báo, dự báo tài nguyên nước, góp phần phục vụ hiệu quả công tác quản lý nhà nước về tài nguyên nước.
