Hàng năm, vào ngày 22 tháng 3, khắp nơi trên thế giới lại tổ chức các sự kiện hưởng ứng Ngày Nước thế giới nhằm kêu gọi sự quan tâm toàn cầu về vai trò quan trọng của nước và tuyên truyền, vận động về quản lý bền vững tài nguyên nước. Đây là ngày quốc tế tôn vinh tài nguyên nước, đặc biệt là tài nguyên nước ngọt. Để hưởng ứng sự kiện quan trọng này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức phát động các hoạt động hưởng ứng lễ kỷ niệm Ngày Nước thế giới năm 2014 quy mô cấp tỉnh tại tất cả các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Tại tỉnh Lai Châu, một trong những tỉnh đầu nguồn của lưu vực sông Hồng – Thái Bình, lưu vực sông lớn nhất tại Việt Nam, nguồn nước dồi dào, dòng chảy mạnh là tiềm năng to lớn để phát triển thủy điện – phản ánh rõ nét mối quan hệ giữa nước và năng lượng, ngày 21 tháng 3 năm 2014, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương đã phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh Lai Châu long trọng tổ chức Lễ mít tinh quốc gia kỷ niệm Ngày nước thế giới 2014. Chương trình kỷ niệm còn có các hoạt động: triển lãm tranh – ảnh “Nước và Năng lượng”, chương trình văn nghệ “Âm vang dòng sông” và một số hoạt động tuyên truyền khác.
Tham dự buổi Lễ có Ủy viên BCH Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải; Uỷ viên BCH Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang; Uỷ viên BCH Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Tỉnh Lai Châu Lò Văn Giàng; đồng chí Trần Hồng Hà, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường; đồng chí Nguyễn Thái Lai, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Trưởng ban chỉ đạo tổ chức các hoạt động kỷ niệm ngày nước thế giới năm 2014; Lãnh đạo các đơn vị trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường; Lãnh đạo Bộ Công Thương, Lãnh đạo một số đơn vị trực thuộc Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam; Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân, cấp ủy đảng, chính quyền các cấp và các cơ quan, Sở, ngành thuộc tỉnh Lai Châu; đại diện lãnh đạo một số Bộ, ngành, đoàn thể Trung ương; Đại diện các Đại sứ quán, tổ chức quốc tế tại Việt Nam; các cơ quan đoàn thể; đông đảo quần chúng nhân dân tỉnh Lai Châu và các tỉnh, thành khác trong cả nước cùng tham gia sự kiện.
Phát biểu tại Lễ kỷ niệm, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải cho biết, nước là một trong những nhân tố quan trọng nhất quyết định tồn tại sự sống trên trái đất. Nước và năng lượng, đây là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của nhân dân và sự phát triển kinh tế – xã hội bền vững ở mỗi quốc gia. Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải mong rằng mỗi địa phương, mỗi ngành, đoàn thể, cá nhân hãy tiếp tục phát huy các sáng kiến nhằm quản lý, khai thác, sử dụng nước và năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, cùng nhau hợp tác để giảm thiểu các tác hại của nước, rủi ro thiên tai, ô nhiễm môi trường, góp phần vào công cuộc xóa đói, giảm nghèo, mang lại công bằng xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, bảo vệ nguồn nước và đảm bảo an ninh năng lượng của quốc gia. Đồng thời, Phó Thủ tướng Chính phủ Hoàng Trung Hải biểu dương Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ủy ban nhân dân tỉnh Lai Châu đã phối hợp tổ chức tốt chuỗi các sự kiện truyền thông hưởng ứng Ngày nước thế giới, thu hút được sự quan tâm và tham gia tích cực của đông đảo nhân dân và toàn xã hội, có ý nghĩa và sức lan tỏa, góp phần làm thay đổi nhận thức, hành vi, thói quen trong sử dụng tài nguyên nước và năng lượng.
Tại Lễ kỷ niệm, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang nhấn mạnh Nước – Lương thực – Năng lượng là chuỗi mắt xích vô cùng quan trọng cho sự tồn tại và phát triển của con người mà trong đó, nước luôn ở vị trí hàng đầu. Khi nguồn nước không được đảm bảo cả về số lượng, chất lượng; không gian và thời gian; sẽ không thể duy trì được an ninh nguồn nước kéo theo mất an ninh năng lượng và an ninh lương thực, làm cho tình trạng nghèo đói sẽ vẫn tiếp diễn, có thể dẫn đến những nguy cơ bất ổn về chính trị, xã hội. Vì vậy, nước quyết định sự tồn tại và tương lai toàn nhân loại trên hành tinh của chúng ta. Mỗi người chúng ta cần nâng cao ý thức trong việc sử dụng nước và năng lượng: Tiết kiệm nước là tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm năng lượng cũng là tiết kiệm nước. Bởi vì nhu cầu tiếp cận với dịch vụ nước sạch, vệ sinh và điện của mọi người là cấp thiết, nhất là đối với người nghèo, trong khi nguồn cung nước và năng lượng là hữu hạn và nhu cầu ngày càng gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu trên quy mô toàn cầu, tình trạng ô nhiễm và cạn kiệt nguồn nước ngày càng trở nên nghiêm trọng. Đồng thời, nhân dịp này, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang đề nghị mọi tổ chức, cá nhân cùng các doanh nghiệp trên cả nước hãy có những sáng kiến, hành động cụ thể, thiết thực nhằm sử dụng nước, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả hơn và cùng chung tay gìn giữ, bảo vệ các dòng sông không chỉ cho hôm nay mà còn cho các thế hệ mai sau.
Như chúng ta đã biết, Ngày nước thế giới đầu tiên được khởi xướng tại Hội nghị Liên hiệp quốc về Môi trường và Phát triển (UNCED) năm 1992 tại Rio, Brazil. Đại hội đồng Liên hiệp quốc đã lấy ngày 22 tháng 3 năm 1993 là ngày Nước thế giới đầu tiên. Từ đó, Ngày nước thế giới được hưởng ứng kỷ niệm hàng năm trên toàn cầu. Mỗi năm, một khía cạnh cụ thể của nước sẽ được nhấn mạnh. Ngày nước thế giới 2014 được Đại học Liên hiệp quốc (UNU) và Tổ chức phát triển công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO) – đại diện cho UN-Water điều phối; nhấn mạnh mối quan hệ Nước – Năng lượng nhằm nâng cao nhận thức về mối tương quan chặt chẽ giữa hai yếu tố cơ bản này, đồng thời kêu gọi tìm kiếm biện pháp quản lý để có thể đảm bảo duy trì tăng trưởng kinh tế, đáp ứng nhu cầu của con người thông qua khai thác bền vững tài nguyên nước, sử dụng năng lượng hiệu quả tiết kiệm hướng đến một nền kinh tế tăng trưởng xanh. Chương trình chào mừng Ngày nước thế giới 2014 được khởi đầu bằng Lễ giới thiệu Báo cáo phát triển nước của các quốc gia toàn cầu năm 2014 với tựa đề “Nước và Năng lượng”. Báo cáo này phân tích chi tiết mối liên hệ giữa nước và năng lượng trong bối cảnh phát triển bền vững. Báo cáo phát triển nước toàn cầu năm 2014 là kết quả từ những nỗ lực chung của các cơ quan Liên hiệp quốc và các cơ quan cấu thành UN-Water, hợp tác với các Chính phủ, các tổ chức quốc tế, các tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan khác. Ngoài ra, Ngày Nước thế giới 2014 cũng kết nối với chủ đề chính của Tuần lễ nước toàn cầu tại Stokholm, Thụy Điển. Sự kiện chủ chốt của Ngày Nước thế giới được tổ chức tại Tokyo, Nhật Bản và kết nối với hàng loạt các sự kiện cấp quốc tế và quốc gia khác trên toàn cầu.
Ngày nước thế giới 2014 đưa ra 5 thông điệp: Nước cần năng lượng và năng lượng cần nước; Nguồn cung cấp nước và năng lượng là hữu hạn trong khi nhu cầu nước ngày càng tăng; Tiết kiệm năng lượng là tiết kiệm nước, tiết kiệm nước cũng là tiết kiệm năng lượng; Nhu cầu tiếp cận với dịch vụ nước sạch, vệ sinh và điện của tầng lớp người nghèo là rất cần thiết; Nâng cao hiệu quả sử dụng nước và năng lượng trong mọi ngành, lĩnh vực là mục tiêu bắt buộc của các chính sách điều phối, phối hợp và thống nhất.
Ngày nước thế giới 2014 kêu gọi sự quan tâm của thế giới về liên kết Nước – Năng lượng, đặc biệt nhấn mạnh đến sự bất bình đẳng, cụ thể là tầng lớp người nghèo sống trong các khu ổ chuột và các khu vực nông thôn nghèo nàn, không được tiếp cận với nguồn nước uống an toàn, dịch vụ vệ sinh tối thiểu, không đủ lương thực và dịch vụ năng lượng. Ngày nước thế giới năm nay cũng nhấn mạnh đến việc xây dựng các chính sách và các khung phát triển đa ngành để có thể kết nối các bộ, các ngành nhằm gắn kết an ninh năng lượng và sử dụng nước bền vững trong nền kinh tế xanh. Nước và năng lượng có mối liên kết mật thiết với nhau. Hai yếu tố này gắn kết chặt chẽ trong chuỗi liên kết kinh tế – hệ sinh thái toàn cầu. Mục tiêu của Ngày nước thế giới 2014 là cho mọi người thấy các khía cạnh tích cực của mối liên kết này và làm thế nào để khai thác chúng một cách hiệu quả thông qua hợp tác giữa các bên liên quan, các bên hưởng lợi và bị ảnh hưởng. Bởi điều thiết yếu là tất cả chúng ta đều cần nước và năng lượng. Ngày Nước thế giới năm 2014 cũng hướng tới mục tiêu nâng cao nhận thức của cộng đồng quốc tế, chính quyền các cấp và cộng đồng dân cư về mối quan hệ tương tác giữa nước và năng lượng, cũng như thúc đẩy đối thoại chính sách để giải quyết các vấn đề liên quan đến mối liên kết Nước – Năng lượng này. Đồng thời, đây cũng là cơ hội để các nhà quản lý, doanh nghiệp, nhà khoa học, học sinh, sinh viên, cộng đồng chia sẻ các sáng kiến, các mô hình, các giải pháp áp dụng phương pháp tiếp cận tổng hợp và gắn kết các bên hữu quan để cùng giải quyết các vấn đề liên quan đến nước và năng lượng.
Nước và năng lượng là hai thành phần cơ bản nền tảng của cuộc sống, phát triển kinh tế và tiến bộ của loài người. Thiếu nước và năng lượng là một trong những lời giải thích cho sự nghèo đói và thiếu thốn. Trong khi đó, nhu cầu về năng lượng và nước sẽ tăng lên theo sự gia tăng dân số. Hiện nay, dân số thế giới đang ở mức 7 tỷ người. Đến năm 2030 con số này theo dự đoán có thể đạt đến 8,5 tỷ tương đương với việc sẽ cần thêm 40% nhu cầu về năng lượng, 50% nhu cầu thực phẩm và 30% nhu cầu nước. Vì vậy, vấn đề đảm bảo nước, năng lượng và an ninh lương thực trong bối cảnh dân số tăng nhanh cũng như việc ứng phó với những tác động của biến đổi khí hậu làm thay đổi mô hình sử dụng tài nguyên nước đang đặt ra những thách thức lớn không chỉ cho riêng Việt Nam mà cho toàn nhân loại. Điều đó đòi hỏi sự tiến bộ về công nghệ trong lĩnh vực năng lượng và chiến lược, chính sách về tài nguyên nước.
Có thể nói rằng, Nước và Năng lượng có mối liên hệ chặt chẽ và phức tạp, năng lượng cần nước và nước cần năng lượng. Tất cả các nguồn năng lượng (bao gồm cả điện) đều cần đến nước trong suốt quá trình sản xuất tạo ra nó từ quá trình khai thác nhiên liệu, làm mát, làm sạch, trồng cây nhiên liệu sinh học và hoạt động của các tuabin. Năng lượng bản thân nó cũng là nguồn cần thiết để cung cấp nguồn nước duy trì các hoạt động cơ bản của con người (bao gồm cả thủy lợi) thông qua các công đoạn bơm, vận chuyển, xử lý và khử muối. Việc khan hiếm và quản lý nước yếu kém có thể gây ra tác động bất lợi về nguồn cung cấp năng lượng, sản xuất nông nghiệp và ngược lại. Việc phát triển năng lượng có thể làm tăng thêm áp lực tới tài nguyên nước ngọt ở nhiều cấp độ khác nhau. Cả nước và năng lượng đều rất cần thiết cho cuộc sống, có tiềm năng xóa đói giảm nghèo, cải thiện sức khỏe, tăng năng suất lao động, giảm bất bình đẳng giới, phát triển xã hội. Trong thời đại ngày nay, nước và năng lượng gắn kết với nhau ngày càng chặt chẽ hơn. Lượng nước cung cấp nhiều hay ít sẽ có tác động khá lớn đến nguồn cung năng lượng. Trong khi đó việc sản xuất ra năng lượng và sản xuất ra điện sẽ ảnh hưởng đến tính sẵn có của nguồn cấp nước và chất lượng nước. Hiện tại, năng lượng rất cần thiết để sản xuất và phân phối nước sạch cho sinh hoạt cũng như xử lý nước thải để đảm bảo chất lượng nước đạt tiêu chuẩn vệ sinh trước khi xả ra môi trường. Đối với các khu vực sản xuất năng lượng khác nhau, nước tham gia lúc trực tiếp, lúc gián tiếp trong quá trình sản xuất. Nước đặt trong bối cảnh năng lượng có một vai trò đặc biệt quan trọng. Nước được sử dụng để sản xuất ra năng lượng (VD: điện) và năng lượng lại được dùng để bơm nước, truyền tải nước và xử lý nước. Hai hệ thống nước và năng lượng này đan xen, hòa quyện và phát triển dần lên ngày càng phức tạp và ngày càng phụ thuộc vào nhau. “Năng lượng và nước” – hai yếu tố đồng thời trong sản xuất địa nhiệt điện có thể là một tiềm năng tại các quốc gia khan hiếm nước và năng lượng. Mối quan hệ nước và năng lượng cần được quan tâm đúng mức trong các mục tiêu phát triển bền vững và các đối thoại phát triển sau năm 2015. Trong sản xuất năng lượng, cần phải nhấn mạnh vào việc sử dụng hiệu quả nguồn tài nguyên nước. Điều này đỏi hỏi cần phải có chính sách phù hợp trong đó cần có sự khuyến khích về mặt kinh tế và xã hội để thúc đẩy việc sử dụng hiệu quả tài nguyên nước và bảo vệ các hệ sinh thái nước ngọt.
(Hồng Nhung – NAWAPI)
