Tại hội nghị cấp cao lần thứ nhất của Ủy hội sông Mê Công quốc tế tại Hủa Hỉn (tháng 4/2010), những thay đổi ở lưu vực sông Mê Công do quá trình phát triển nhanh chóng và biến đổi khí hậu là một trong số những mối quan tâm lớn nhất không chỉ của các nhà lãnh đạo các quốc gia ven sông mà còn là mối quan tâm của các cộng đồng địa phương, vùng và quốc tế. Gần đây, những thông tin về kế hoạch xây dựng một loạt các nhà máy thủy điện trên dòng chính ở hạ lưu vực sông Mê Công đã gây ra nhiều mối quan ngại và lo lắng về khả năng xảy ra những ảnh hưởng nghiêm trọng tới hạ lưu.
Đáp lại thông báo của chính phủ Lào về công trình thuỷ điện Xayaburi, công trình thuỷ điện dòng chính trên hạ lưu vực sông Mê Công đầu tiên được thông báo, Ủy hội sông Mê Công quốc tế với sự phối hợp với các đối tác của tất cả các quốc gia thành viên đã tiến hành một loạt các cuộc tham vấn với các bên liên quan về dự án này theo như yêu cầu của Thủ tục Thông báo, Tham vấn trước và Thỏa thuận của Ủy hội sông Mê Công quốc tế.
Ở Việt Nam, một “Hội thảo tham vấn quốc gia về đề xuất công trình thủy điện Xayabury trên dòng chính Mê Công” đã được Ủy ban sông Mê Công Việt Nam tổ chức tại thành phố Cần Thơ vào ngày 14 tháng 1 năm 2011. Hội thảo do thứ trưởng bộ Tài Nguyên và Môi trường Nguyễn Thái Lai, Phó chủ tịch Ủy ban sông Mê Công Việt Nam chủ trì và có sự tham dự của khoảng 50 uỷ viên Ủy ban sông Mê Công Việt Nam và các đại biểu đến từ 13 tỉnh thành Đồng bằng sông Cửu Long và các cơ quan liên quan tại Thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ.
Theo báo cáo tại hội thảo, dự án đập thủy điện Xayabury với công suất 1285 MW, vị trí đập cách ĐBSCL khoảng 1900 km về phía thượng lưu đã chính thức được chính phủ Lào thông báo cho Ủy hội sông Mê Công quốc tế vào tháng 10 năm 2010 và hiện đang trong giai đoạn tham vấn trước kéo dài 6 tháng theo quy định của Thủ tục nói trên. Dự kiến Ủy hội sông Mê Công quốc tế sẽ cho ý kiến chính thức về đề xuất xây dựng công trình của Lào vào tháng 4 năm 2011
Tài liệu dự án cung cấp bởi nhà đầu tư được đánh giá là chưa đầy đủ các thông tin cơ bản, cụ thể là còn thiếu các thông tin liên quan đến việc thiết kế các hạng mục kỹ thuật như thang cá (fish ladders), các cửa xả cát (sand flushing outlet), các âu thuyền (navigation locks), tính khả thi và hiệu quả của chúng cũng như những tác động xuyên biên giới và tác động tích lũy của dự án tới hạ lưu.
Nhấn mạnh tầm quan trọng của ĐBSCL, là vựa lúa cung cấp lương thực cho gần 20 triệu người dân, các đại biểu tham dự hội thảo đã bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về tác động của dự án đối với năng suất sản xuất lương thực cũng như sinh kế của hàng triệu người dân Đồng bằng sông Cửu Long. Về những tác động kép tiềm tàng đối với ĐBSCL do biến đổi khí hậu và nước biển dâng và tốc độ phát triển nhanh chóng của các nước thượng lưu, đặc biệt trên dòng chính, Đồng bằng sông Cửu Long sẽ phải đứng trước mối đe dọa chịu ảnh hưởng các tác động bất lợi nghiêm trọng, dẫn tới tình trạng nước biển thâm nhập sâu vào trong đất liền, gây thiệt hại to lớn cho ngành thủy sản, suy giảm sản lượng nông nghiệp cũng như sự suy giảm không thể dự báo trước của đa dạng sinh học.
Hội thảo nhấn mạnh rằng, đây là con đập đầu tiên trong số một chuỗi các con đập được dự kiến sẽ xây dựng trên dòng chính ở hạ lưu vực Mê Công, do đó nó cần phải được xem xét một cách rất thận trọng và đầy đủ. Cùng với lưu ý về tình trạng thiếu các thông tin cơ bản trong các tài liệu được cung cấp cũng như còn thiếu sự am hiểu một cách toàn diện về tính nghiêm trọng và phạm vi ảnh hưởng của các tác động có thể xảy ra, hầu hết các đại biểu tham dự hội thảo đều bày tỏ mối quan ngại đối với quyết định về việc xây dựng đập Xayaburi và đề nghị quyết định về xây dựng cần được hoãn một thời gian đủ dài để thực hiện thêm các nghiên cứu tạo điều kiện cho các bên liên quan hiểu rõ hơn và chắc chắn hơn về các tác động của dự án.
“Những gì chúng ta đang thảo luận trong hội thảo tham vấn ngày hôm nay sẽ là cực kỳ quan trọng không chỉ đối với ĐBSCL mà còn cho các thế hệ tương lai của chúng ta. Các kết quả của những cuộc hội thảo tham vấn này sẽ được Ủy ban sông Mê Công Việt Nam tập hợp lại và báo cáo lên cấp ra quyết định”. Thứ trưởng Nguyễn Thái Lai nói
Hội thảo cũng cho biết những cuộc tham vấn tương tự cũng sẽ được tổ chức cho các nhóm mục đích khác nhau trong vòng một tháng trước khi Ủy ban sông Mê Công Việt Nam tham gia vào cuộc họp thảo luận cấp vùng với các nước thành viên về đề xuất của Lào.
(Theo VNMC.gov.vn)
