Tuy nhiên trong nhiều năm qua, do tình trạng phá rừng ngày càng gia tăng và phát triển mạnh các công trình thuỷ lợi, thuỷ điện từ phía thượng nguồn, đã làm cho dòng sông Ba ngày càng cạn kiệt nguồn nước. Đặc biệt trong năm 2010, khi công trình thủy điện An Khê – Ka Nat chặn dòng tích nước để phát điện với công suất của 2 nhà máy 175MW, trữ lượng nước trong lòng hồ chứa được tích lên đến gần 300 triệu m3. Điều đáng nói là, với lượng nước tích này sau khi phát điện lại đổ về sông Con (tỉnh Bình Định), chứ không hoàn lưu trả lại cho dòng chảy của sông Ba. Từ đó lượng nước chảy về hạ lưu vùng An Khê và các vùng lân cận rất ít chỉ đạt ở mức 4m3/giây, không còn đủ lượng nước để tạo ra dòng chảy lớn như trước. Nhiều nơi nước lắng đọng thành từng vũng, không thể sử dụng vào các mục đích sinh hoạt hoặc sản xuất.
Các nhà máy chế biến trên địa bàn cũng đang gặp nhiều khó khăn, hoạt động cầm chừng vì thiếu nguồn nước. Nhà máy chế biến đường An Khê có công suất ép mía 4.500 tấn mía cây/ngày, hơn nửa tháng nay chỉ hoạt động được khoảng 1/2 công suất; nhà máy chế biến tinh bột sắn An Khê, nhà máy gỗ ép MDF…cũng đang trong tình trạng như vậy. Chỉ tính trong thời gian ngắn, các cơ sở sản xuất, chế biến trên địa bàn bị thiệt hại hơn 5 tỷ đồng do hoạt động không đúng công suất. Thị xã An Khê có 2.450 hộ dân đăng ký sử dụng nguồn nước máy lấy từ sông Ba với nhu cầu từ 1.500 – 1.800m3/ngày, do nước cạn kiệt nên nhà máy nước cố gắng lắm cũng chỉ cung ứng được khoảng 1.000m3/ngày.
Từ khi nguồn nước trên dòng sông Ba dần cạn kiệt đã bộc lộ rõ sự ô nhiễm môi trường rất nghiêm trọng, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống cư dân trong vùng. Nhiều loại sinh vật trên dòng sông này bị chết, có loại gần như tuyệt chủng và mùi hôi thối bốc lên nồng nặc cả một vùng rộng lớn, nhất là ở đoạn qua thị xã An Khê. Đứng trên cầu bắt qua sông Ba trước khi vào thị xã, có thể dùng bằng mắt thường nhìn từ xa cũng thấy rõ những vũng nước đen ngòm, những đống rác thải ngổn ngang dọc hai bên bờ sông…
Lý giải về việc ô nhiễm môi trường trên dòng sông Ba, bà Đặng Thị Yến – Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường thị xã An Khê cho rằng, có 2 nguyên nhân chính gây nên: Một là, do nước thải ra từ các nhà máy chế biến trên địa bàn chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa triệt để theo đúng quy trình kỹ thuật; hai là, sự thiếu ý thức của những hộ dân sống dọc theo 2 bên bờ sông Ba đã thải ra một lượng lớn rác thải hàng ngày, kèm theo xác gia súc, gia cầm chết đổ trộm bừa bãi xuống dòng sông.
Kết quả kiểm tra thực tế về tình trạng ô nhiễm nước sông Ba của Chi cục Bảo vệ Môi trường tỉnh, đã cho thấy mức độ ô nhiễm trên dòng sông này là rất nghiêm trọng. Phân tích 9 mẫu nước mặt và nước thải ở 9 vị trí khác nhau đều có nhiều chỉ tiêu phân tích vượt QCVN gấp nhiều lần. Đặc biệt, ở một số vị trí quan trắc nước sông Ba và nước thải của một số cơ sở sản xuất kinh doanh lân cận đã có dấu hiệu ô nhiễm bởi các chất hữu cơ, ô nhiễm dinh dưỡng, vi sinh, dầu mỡ, hàm lượng ô xy hoà tan trong nước giảm, không đảm bảo cho mục đích cấp nước sinh hoạt, bảo tồn động thực vật thuỷ sinh, hoặc mục đích tưới tiêu thuỷ lợi.
Người Tây nguyên coi các dòng sông suối như chính mạch máu của cơ thể con người, nay một trong những mạch máu đó – chính là dòng sông Ba bị tắc nghẽn không lưu thông được đã làm cho sức khoẻ con người càng yếu đi. “Căn bệnh” này cần phải được phẫu thuật sớm và có kết quả, để trả lại dòng sông hiền hòa mang lại nhiều lợi ích vốn có từ bao đời nay. Những việc làm thiết thực đã và đang được triển khai, như huy động hàng ngàn đoàn viên thanh niên thu gom rác thải ô nhiễm từ 2 bên dòng sông qua đoạn thị xã An Khê, nhà máy thuỷ điện An Khê – Ka Nat cũng đã xả nước đợt 1 tạo dòng chảy trên dòng sông Ba…Tuy nhiên, những biện pháp này cũng chỉ là nhất thời, còn về lâu dài mang tính bền vững thì cần có những giải pháp khác hữu hiệu hơn.
(Theo Monre.gov.vn)
