Năm nay, theo số liệu quan trắc thủy văn, các tỉnh miền Trung đang đứng trước nguy cơ đón nhận trận khô hạn khủng khiếp nhất trong 10 năm qua. Khô hạn càng trầm trọng khi các nhà máy thủy điện đang tranh thủ tích nước. Mâu thuẫn tồn tại giữa sản xuất điện và lúa đã đặt ra cho nhiều địa phương bài toán khó…
Mặc dù vừa qua mùa mưa chưa đầy 3 tháng nhưng hầu hết hồ chứa nước thủy lợi, thủy điện tại các tỉnh miền Trung đã sắp tiệm cận mực nước chết.
Khô hạn sớm
Từ giữa tháng 2-2011, khi vụ đông xuân qua một nửa thời gian, khô hạn bắt đầu xuất hiện tại các tỉnh, thành như: Đà Nẵng, Quảng Nam, Bình Định, Phú Yên. Khác với các năm trước, hầu hết hồ thủy lợi, thủy điện tại miền Trung đều không có nước để tích đầy, kể cả trong mùa lũ.
Chính vì vậy, khi mùa khô chưa bắt đầu, mực nước tại các hồ chứa này đã xuống thấp và đối mặt trước nguy cơ thiếu nước nghiêm trọng nhất kể từ hơn 10 năm qua, trong khi đó người nông dân miền Trung đang canh cánh nỗi lo khi hơn 70.000ha lúa vụ đông xuân chỉ mới đi được nửa chẳng đường.
Tại Đà Nẵng, mùa lũ mới qua gần 3 tháng nhưng mực nước hai hồ thủy lợi lớn là Đồng Nghệ và Hòa Trung đã xuống thấp nhất trong mấy năm trở lại đây, khiến hơn 4.000ha lúa vụ đông xuân sẽ thiếu nước trong thời gian cuối vụ.
Cùng cảnh ngộ, nông dân Quảng Nam đang thực sự lo lắng cho hơn 36.000ha lúa đông xuân đang vào giai đoạn thu hoạch. Nếu “may mắn”, vụ này “vượt vũ môn” thì tới vụ hè thu chắc chắn sẽ ảm đạm.
Ông Nguyễn Minh Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Quảng Nam, cho biết: Từ sau tết cổ truyền đến nay, trên địa bàn tỉnh hầu như không có mưa, mực nước trên sông suối xuống thấp hơn cùng kỳ năm 2010, mặn bắt đầu xâm nhập mạnh vào các cửa sông, trong đó nặng nhất ở trạm bơm Tứ Câu (Điện Bàn) bị nhiễm mặn ở mức 1,2‰, trong khi độ mặn chỉ cho phép dưới 0,8‰. Không những thế, các hồ thủy điện, đặc biệt hồ thủy điện A Vương, nhà máy thủy điện lớn nhất miền Trung hiện nay, thiếu 17m nước so với mực nước dâng bình thường.
Hồ thủy điện Sông Tranh 2 cũng mới tích nước đến cao trình 160m, thấp hơn mực nước dâng bình thường 15m, dẫn đến mực nước trên hệ thống sông Vu Gia, Thu Bồn xuống thấp và dao động không ổn định, gây khó khăn cho các trạm bơm điện vùng hạ du sông Vu Gia, Thu Bồn hoạt động.
Ông Nguyễn Văn Tri, Giám đốc Công ty CP Thủy điện Sông Ba Hạ (Phú Yên) cho biết, cuối tháng 2-2011, mực nước trên hồ thủy điện này chỉ còn cao hơn mực nước chết 1,5m, thấp nhất vào đầu mùa khô so với các năm trước. Ngay từ giữa tháng 2-2011, Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ chỉ còn một tổ máy hoạt động với 50% công suất, một tổ máy khác đã ngừng hoạt động do thiếu nước.
Từ đầu năm đến nay, khu vực thượng nguồn thủy điện Sông Ba Hạ hầu như không có mưa, lưu lượng nước về hồ chỉ 50m³/giây, thấp nhất trong nhiều năm gần đây nên cả hai tổ máy của Nhà máy Thủy điện Sông Ba Hạ (công suất thiết kế 220MWh) có nguy cơ ngừng hoạt động. Vì vậy, việc thiếu nước tưới cho vùng hạ lưu sông Ba năm nay là điều khó tránh khỏi. Sở NN&PTNT tỉnh Bình Định cũng cho biết đến thời điểm hiện tại, mức nước trên các sông Kôn, sông Lại Giang… đã bắt đầu xuống thấp và nhiều ao hồ đang dần trơ đáy.
Cuồng quay chống hạn
Trước diễn biến bất thường của thời tiết cũng như dự báo khô hạn khốc liệt, ngành nông nghiệp các tỉnh, thành miền Trung đang khẩn trương triển khai các biện pháp chống hạn ngay sau tết cổ truyền.
Tại Quảng Nam, trước tình hình nước mặn xâm nhập sớm, Sở NN&PTNT tỉnh Quảng Nam đã triển khai đắp đập ngăn mặn tại thượng lưu cầu Đen (huyện Duy Xuyên) để đảm bảo nguồn nước cho trạm bơm Xuyên Đông hoạt động phục vụ cho việc tưới tiêu 600ha lúa và phụ trợ chống hạn cho 400ha lúa thuộc khu tưới của trạm bơm 19-5 và 2-9.
Ngoài ra, tỉnh cũng tiến hành nạo vét 5.000m³ cát bồi lấp tại Trạm bơm Ái Nghĩa (huyện Đại Lộc) để cứu 400ha lúa tại khu vực này. Tại Trạm bơm Tứ Câu (huyện Điện Bàn), Sở NN-PTNT đã cho bơm lách triều tránh mặn để phục vụ hàng trăm hécta lúa và cây trồng tại đây.
Trước đó, để “cứu lúa”, tháng 1-2011, Sở NN&PTNN tỉnh Phú Yên đã có văn bản gửi Tập đoàn Điện lực Việt Nam, Trung tâm Điều độ hồ thủy điện quốc gia kế hoạch sử dụng nước và phối hợp vận hành, điều tiết nước của thủy điện Sông Ba Hạ và thủy điện Sông Hinh trong năm 2011.
Theo đó, kế hoạch của các đơn vị, địa phương sử dụng nước cho sản xuất ở hạ lưu của hai thủy điện này gồm hệ thống thủy nông Đồng Cam cần 28,5m³/s, huyện Sơn Hòa có diện tích cần nước tưới dọc sông Ba là 350ha với lưu lượng 0,7m³/s…
Trong khi các tỉnh khác đang nỗ lực điều tiết nước trên sông, hồ chứa thì nông dân Bình Định chọn giải pháp khoan giếng tại chỗ để cứu lúa. Một cán bộ của ngành nông nghiệp tỉnh Bình Định cho biết, tình huống xấu nhất nếu hạn hán xảy ra nghiêm trọng thì biện pháp khoan giếng ngay tại đồng ruộng được xem giải pháp tối ưu nhất.
Ông Nguyễn Văn Phú, Giám đốc Công ty Khai thác công trình thủy lợi Bình Định, cho biết: “Hiện 12 hồ chứa nước do công ty quản lý có dung tích thiết kế 450 triệu khối đã tích được 412 triệu khối nước, cao hơn 10% so với các năm trước. Theo kế hoạch, lượng nước tích được sẽ đủ để tưới 53.650ha ruộng (24.000ha sản xuất vụ đông xuân, 29.000ha vụ hè thu và vụ mùa), chiếm hơn 50% diện tích đất trồng lúa của tỉnh Bình Định. Tuy nhiên, nếu lượng mưa ít thì lượng nước trên các hồ chỉ còn khoảng 350 triệu khối nên khó đảm bảo đủ nước để tưới cho vụ hè thu”.
(Theo Monre.gov.vn)
