Các chỉ tiêu thống kê tài nguyên nước dưới đất

Điều tra đánh giá TNNDĐ là các hoạt động khảo sát, điều tra, nghiên cứu nhằm mục đích thu nhận thông tin và nhận thức rõ về các thực thể chứa NDĐ; về số lượng, chất lượng, nguồn gốc và đặc điểm vận động, đặc điểm biến đổi của TNNDĐ để đề ra kế hoạch khai thác sử dụng hợp lý, bảo vệ và phát triển TNNDĐ; ngăn ngừa, hạn chế và khắc phục hậu quả do NDĐ gây ra, phục vụ các lợi ích của con người.
Các hoạt động điều tra đánh giá TNNDĐ bao gồm rất nhiều dạng, tuy nhiên lựa chọn đưa vào thống kê chỉ có 4 dạng cơ bản sau đây:

• Điều tra đánh giá lập bản đồ TNNDĐ tỷ lệ 1:200.000, đó là một dạng điều tra đánh giá tổng quan TNNDĐ nhắm xác định điều kiện địa chất thủy văn, số lượng, chất lượng và khả năng khai thác, sử dụng NDĐ của các thành tạo chứa nước phục vụ lập các quy hoạch phát triển kinh tế các khu vực có quy mô lớn tầm quốc gia;
• Điều tra đánh giá lập bản đồ TNNDĐ tỷ lệ 1:100.000, đó cũng là một dạng điều tra đánh giá tổng quan TNNDĐ tương tự như dạng trên đây phục vụ lập các quy hoạch phát triển kinh tế các khu vực có quy mô tầm địa phương;
• Điều tra đánh giá lập bản đồ TNNDĐ tỷ lệ 1:50.000, đó là một dạng điều tra đánh giá sơ bộ nhằm đánh giá, xác định điều kiện địa chất thủy văn, số lượng, chất lượng và khả năng khai thác sử dụng NDĐ của các thành tạo chứa nước phục vụ lập quy hoạch phát triển kinh tế của một khu vực cụ thể riêng biệt và xây dựng các dự án tiền khả thi;
• Điều tra đánh giá chi tiết NDĐ, đó là một dạng điều tra nhằm đánh giá, xác định trữ lượng có thể khai thác của khu vực có triển vọng, trữ lượng công trình khai thác NDĐ đáp ứng mục tiêu trữ lượng cụ thể (còn gọi là thăm dò NDĐ) làm cơ sở cho việc lập dự án đầu tư khai thác NDĐ.

Kết quả của bất kỳ một nhiệm vụ điều tra đánh giá TNNDĐ là phải xác định được trữ lượng NDĐ như: trữ lượng tĩnh, trữ lượng động lực tự nhiên, trữ lượng khai thác tiềm năng, trữ lượng khai thác, trữ lượng cuốn theo, trữ lượng khai thác dự báo… song quan trọng nhất là trữ lượng động lực tự nhiên, trữ lượng khai thác tiềm năng và trữ lượng khai thác.

• Trữ lượng động tự nhiên NDĐ là lưu lượng của dòng chảy dưới đất được đảm bảo bằng sự cung cấp; được xác định theo công thức:

Q_đ = 86,4 . F. M                                              (1)
Trong đó: Q_đ = trữ lượng động tự nhiên (m³/ng), F = diện tích tầng chứa nước (m²), M = giá trị môđun dòng chảy dưới đất (l/s.km²), 86,4 = hệ số quy đổi từ l/s sang m³/ng.

• Trữ lượng khai thác tiềm năng NDĐ gần đây còn được gọi là trữ lượng có thể khai thác là lượng NDĐ có thể khai thác từ tầng chứa nước trong một khoảng thời gian nhất định mà không làm biến đổi về số lượng, chất lượng và không có các tác động đáng kể đến môi trường; được xác định bằng công thức:

Q_kt  =  αV_t/T +Q_e+Q_ct + Q_nt                            (2)
            Trong đó: Q_kt = trữ lượng khai thác tiềm năng, m³/ng; V_t = trữ lượng tĩnh m³; α = hệ số xâm phạm vào trữ lượng tĩnh (thường lấy bằng 0,3 đối với tầng chứa nước không có áp và 0,5 đối với tầng chứa nước có áp lực); T = thời gian dự định khai thác (thường lấy 10.000 ngày), Q_đ = trữ lượng động lực tự nhiên (m³/ng), Q_ct = trữ lượng cuốn theo (m³/ng); Q_nt = trữ lượng do bổ sung nhân tạo (m³/ng).

• Trữ lượng khai thác NDĐ đã được điều tra đánh giá (m/ng) là lưu lượng NDĐ có thể khai thác từ tầng chứa nước bằng các công trình khai thác bố trí hợp lý về kinh tế – kĩ thuật trong một khoảng thời gian nhất định mà không làm biến đổi về số lượng, chất lượng và không có tác động đáng kể đến môi trường. Trữ lượng khai thác NDĐ được xác định trên cơ sở điều tra đánh giá ở mỗi vùng bằng các phương pháp thủy lực, thủy động lực, thủy lực và thủy động lực kết hợp, phương pháp cân bằng, phương pháp tương tự tùy theo điều kiện cụ thể của tầng chứa nước. Tùy theo mức độ tin cậy của việc điều tra và tính toán, trữ lượng khai thác NDĐ được xếp cấp theo trình tự độ tin cậy giảm dần từ cấp A, cấp B, cấp C1 đến cấp C2. Cấp A và B là cấp công nghiệp được dùng để thiết kế khai thác tập trung, cấp C1 được dùng để thiết kế công trình cung cấp nước đơn lẻ, cấp C2 không được dùng để thiết kế công trình khai thác.³

• Các thông số vật lý của các phân vị địa chất thủy văn thống kê gồm có: Chiều dày tầng chứa nước là khoảng cách giữa đáy và mái tầng chứa nước, đơn vị tính là mét; hệ số thấm (hoặc hệ số dẫn) là đại lượng đặc trưng cho tính thấm của đất đá chứa nước có đơn vị tính là m/ng (hoặc m/ng.); hệ số nhả nước là đại lượng đặc trưng cho tính thoát nước tự do của đất đá dưới tác dụng của trọng lực là số thập phân hoặc tính bằng %. Ngoài ra, tùy theo điều kiện cụ thể của vùng nghiên cứu và tài liệu có được có thể thống kê các thông số khác như hệ số truyền áp, hệ số truyền mực nước, chiều sâu bắt gặp tầng chứa nước…²
• Các đặc trưng về lượng NDĐ thống kê gồm có: Chiều sâu mực nước là khoảng cách tính từ mặt đất đến mực nước ổn định được tính bằng mét; chiều cao cột áp lực là khoảng cách từ mực nước xuất hiện đến ổn định đối với nước có áp lực tính bằng mét; lưu lượng điểm nước là lượng nước thoát ra đối với suất lộ tự nhiên hoặc bơm lên đối với các suất lộ nhân tạo trong một đơn vị thời gian được tính bằng l/s; tỷ lưu lượng đối với lỗ khoan địa chất thủy văn giữa lưu lượng và độ hạ thấp tính bằng l/sm.
• Các đặc trưng về chất NDĐ thống kê gồm có: Độ tổng khoáng hóa của nước là trọng lượng của tổng các chất khoáng hòa tan trong trong một đơn vị thể tích nước, là chỉ tiêu quan trọng để xác định nước nhạt, lợ hay mặn, được tính bằng g/l; các ion cơ bản gồm: Na⁺, Ca⁺², Mg⁺², Cl^–, HCO₃^–,CO₃^-2,SO₄^-2… được tính bằng mg/l; các thành phần đặc trưng khác như : PH, EH, Fe, Mn, As… được tính tương ứng là không có thứ nguyên, mv và mg/l. Ngoài ra, tùy theo điều kiện cụ thể của vùng nghiên cứu có thể bỏ đi hoặc thêm vào thống kê các đặc trưng về chất khác của NDĐ.